Pas als Nederlanders hun vrijheid verliezen, zullen ze beseffen hoe belangrijk hun privacy is, zegt Nederlands bekendste Hacker Rop Gonggrijp op Hacking at Random. Hij reageerde op de bekendmaking dat Groot-Brittannië op grote schaal burgers aftapt en cameratoezicht inzet. Zo heeft de Britse overheid meer dan 500.000 verzoeken voor telefoon en e-mailgegevens ingediend, wat neerkomt op 1 verzoek per 78 inwoners. "Dat is wat je kunt verwachten, de Britten hebben een surveillance maatschappij en wij veranderen er in alarmerende snelheid in eentje", aldus de man die 20 jaar geleden zijn eerste hackerconferentie in Nederland organiseerde.

"Het gaat om het hebben van zoveel mogelijk bestanden over zoveel mogelijk mensen voor politieke controle." Gonggrijp spreekt over een gevecht tussen de overheid en het volk. "Overheden willen altijd meer macht en de enige die ze stoppen zijn de burgers." Succesvolle staten hebben dan ook een bevolking die actief privacyschendende maatregelen bestrijden. Dat is te doen door een actieve media, het implementeren van democratie en een systeem van controlemechanismen om het machtsevenwicht te bewaren. "Dat is wat de maatschappij doet om te voorkomen dat de overheid de macht overneemt."

Gonggrijp noemt het schandalig dat de overheid zoveel informatie achterhoudt, die het via lastige en langdurende Wob-verzoeken pas wil verstrekken. Een transparante overheid zou de informatie gewoon publiceren. "90% van de informatie die via Wob vezoeken verkrijgbaar is, is informatie die de overheid al online had moeten zetten."

Verleden
In sommige landen wordt er veel heftiger op maatregelen van de overheid gereageerd dan in Nederland. Toch verschillen wij niet van de Duitsers of Britten. "We hebben een verschillende staatsstructuur en in moeilijke tijden, en dit zijn moeilijk tijden, komen die verschillen naar voren." Zo hebben de Duitsers dit al een keer meegemaakt en hebben daarom hun staat zo ingericht dat er maatregelen moeten zijn om machtsmisbruik door de overheid, zo lang als mogelijk, tegen te gaan.

De Nederlandse staat is niet op dit soort principes gebouwd, van angst voor propaganda en paniekzaaierij. De Duitsers hebben dan ook een grondwet die iets betekent. Daarom zijn protesten in Duitsland om het beleid te veranderen succesvoller. Er zijn in Nederland wel mensen die beseffen dat het de verkeerde kant opgaat en dat we dingen anders moeten doen. "Het bestrijden van de meerderheid in Nederland is zinlozer, ik wil niet zeggen helemaal zinloos, dan in Duitsland. De staat in Duitsland is gebouwd voor een minderheid om de meerderheid op principe te bestrijden en hier is de staat daar niet voor ontworpen."

Ondanks zijn sterke mening, vecht Gonggrijp niet meer actief tegen alle privacyschendende maatregelen. Hij probeert zijn tijd en energie in zaken te steken die hij kan winnen. "Ik ben het zat om de enige te zijn die schreeuwt dat het verkeerd gaat, terwijl die dingen toch doorgaan."

Sommige maatregelen zijn zo grotesk en grappig, dat Gonggrijp er alleen nog maar om kan lachen. Hij noemt als voorbeeld de deur aan deur huiszoekingen in Den Haag, waarbij er naar allerlei zaken wordt gezocht, van wietplantages tot alcohol misbruik. De brief van de gemeente heeft als aanhef dat iedereen in een veiliger en leuker Den Haag wil wonen. "Dat is zo mooi grotesk, dat ik me er niet meer boos om maak en alleen de humor van inzie. Net als bijvoorbeeld de bewaarplicht, in Duitsland heeft de minderheid de gereedschap om hier tegen in opstand te komen."

Bewustzijn
Gongrijp haalde het nieuws de afgelopen jaren met zijn strijd tegen de stemcomputer. "Dat heeft niets direct met privacy te maken, maar wel met democratie en transparantie en zo zijn er nog meer voorbeelden, als open toegang en vrijheid van meningsuiting. In het geval van de stemcomputer was het al van tevoren duidelijk dat ze zouden winnen", zegt Gongrijp. "Niemand is tegen meer openheid en transparantie". Daarnaast waren de fouten zo duidelijk dat ze niet genegeerd konden worden. "Er zijn geen argumenten voor oncontroleerbare verkiezingen. Niemand kan dat argument weerleggen."

Met veel privacy aspecten in dit land, zijn er ook redenen om tegen te zijn, die bij het Nederlandse publiek aanslaan. Gonggrijp dacht lang dat hij alleen het publiek moest wakker schudden om te laten zien wat er mis is, zodat ze allemaal in opstand zouden komen. "Als je de Nederlander bij zijn schouders pakt, schudt en vraagt of hij weet wat er gaat gebeuren en dat alles wordt gemonitord, hij bevestigend antwoordt en laat weten dat hij dat juist wil." De Nederlander wil meer veiligheid en dat alles gemonitord wordt. "Hij wil weten hoe zijn buurman voor zijn auto betaalt en rapporteert misdaad altijd anoniem."

De privacy in dit land is dan ook geen bewustzijnsprobleem. "We vechten de mentaliteit van een grote groep mensen die denken dat wat er nu gebeurt juist is." Gonggrijp denkt dat de Nederlander pas echt beseft als er een totalitair regime verschijnt. "Pas dan beseffen mensen dat het verkeerd is." Misschien moet de mensheid zo en nu en dan getoond worden hoe gevaarlijk dit is. "Ik weet het niet". Op dit moment ziet Gonggrijp geen manier om de lakende privacy in Nederland te bestrijden. "Maar wie weet, over twee jaar kan het allemaal andes zijn. Dingen veranderen heel snel." Hij doelt dan op het EPD, waar honderdduizenden mensen, waaronder veel artsen, bezwaar tegen maakte. Iets wat niemand had verwacht.