Op dit moment kunnen internetgebruikers niet achterhalen hoe de talloze sporen die ze online achterlaten worden gebruikt. "Een risico", zegt professor Mireille Hildebrandt. "Wie volledig doorrekenbaar is, kan volledig worden gemanipuleerd. De rechtsstaat bestaat om ons daartegen te beschermen. De burger moet greep krijgen op die onzichtbare doorzoekingen." Hildebrandt gaf vorige week aan de Radboud Universiteit haar oratie 'De rechtsstaat in cyberspace'.

Volgens haar registreren bedrijven als Google en Facebook alles. "Elke site die je bezoekt en elke link waar je op klikt wordt opgeslagen. Op basis daarvan wordt er een profiel van je opgemaakt." Op dit moment zouden internetgebruikers hier nog niet veel van merken. Aan de hand van het gemaakte profiel worden bepaalde advertenties weergegeven, wat onschuldig lijkt.

Misbruik
Toch vindt Hildebrandt niet dat internetgebruikers hier te licht over moeten denken. Wat de internetbedrijven doen is vaak functioneel, maar het gaat haar om het principe. "Google en Facebook houden allerlei informatie bij over hun gebruikers. Hoe ze dit precies doen en waarvoor ze het gebruiken, is niet openbaar. In wezen kunnen internetbedrijven die informatie ook misbruiken", aldus de professor.

"Stel je een zakenvrouw voor, die regelmatig vluchten boekt via een website. Na een tijdje blijkt uit haar ‘internetprofiel' dat geld voor haar geen rol speelt. Het gevolg: de zoekmachine van de ticketsite kiest er voor de goedkoopste vluchten niet te laten zien, terwijl die zakenvrouw dat niet doorheeft. Dat is niet verboden in Nederland. Maar wat als een vrouw solliciteert naar een baan en op basis van zo'n internetprofiel niet wordt aangenomen, omdat er een grote kans is dat zij binnenkort zwanger raakt? Dat is wél verboden discriminatie en op dit moment kunnen we níet controleren of zulke dingen gebeuren."

Rekenmodel
Het geheimhouden van de rekenmethoden om profielen uit dataverzamelingen te maken, moet op de schop, gaat Hildebrandt verder. "Misschien moeten de Googles van deze wereld maar een ander verdienmodel bedenken." Ze verwijst naar een publicatie uit de studententijd van Google-oprichters Larry Page en Sergey Brin. "Ze werkten aan het toen nieuwe idee van page ranking – en schreven daarbij: deze technologie mag nooit in commerciële handen vallen."

Alleen het publiceren van broncodes is in dit geval niet voldoende."We moeten intuïtieve interfaces ontwerpen waar je kunt onderzoeken hoe cyberspace jou ‘uitleest’. Waardoor je op speelse wijze de gevolgen kunt inschatten van het lekken of verstrekken van gegevens. Of denk aan een App die laat zien welke bronnen op welk moment informatie over je verzamelen en vastleggen."