D66 en SP hebben staatssecretaris Van Ark van Sociale Zaken en Werkgelegenheid vragen gesteld over algoritmen die gemeenten gebruiken voor het opsporen van bijstandsfraude. Volgens D66-Kamerlid Raemakers kunnen algoritmen nuttig zijn, maar kent het gebruik ook risico's.

"Intransparante algoritmes kunnen ook bepaalde groepen onevenredig benadelen, zeker als de gebruikte informatie gekleurd of onjuist is", aldus Raemakers. "Het is natuurlijk altijd goed om fraude op te sporen, maar het inzetten van die algoritmes biedt ook hier een risico." Het D66-Kamerlid vroeg Van Ark of inwoners van gemeenten die algoritmen inzetten inzicht krijgen in hoe de algoritmen werken en welke gegevens precies worden gebruikt. Ook wilde Raemakers weten of inwoners de gegevens op verzoek kunnen inzien en wijzigen als ze niet blijken te kloppen.

Verder werd de staatssecretaris gevraagd of de gemeenteraden van deze gemeenten op de hoogte van de toepassing van de data zijn en of zij voldoende inzicht hebben in de manier waarop de algoritmen worden ingezet. Afsluitend wees Raemakers naar de 'menselijke maat' bij de inzet van algoritmen. "Volgens de nieuwe Europese privacywet moet er namelijk altijd een menselijke beoordeling zijn en moet je een mens ter verantwoording kunnen roepen als een beslissing ingrijpende gevolgen heeft", aldus het Kamerlid.

Van Ark laat weten dat hij een voorstander van datagestuurd handhaven is. "Voor zover ik kan overzien, gebruiken gemeenten de gegevens die ze al in hun administratie hebben staan. Dat weten mensen dus ook, want vaak hebben ze die gegevens zelf aangeleverd. Het zijn gegevens die gemeenten nodig hebben voor het vaststellen van het recht op uitkering. Er mag inderdaad geen sprake zijn van automatische besluitvorming. Er kunnen wel data omhooggehaald worden, maar er moet altijd een persoon tussen zitten", antwoordde de staatssecretaris.

SP-Kamerlid Alkaya merkte op dat niet iedereen die een uitkering ontvangt als potentiële fraudeur moet worden behandeld. "Daarbij is het toch echt wel belangrijk dat die algoritmes openbaar zijn en ook door derden gecheckt kunnen worden, want er zijn natuurlijk organisaties die hier veel verstand van hebben. Daarom zou ik van de staatssecretaris toch wat scherper de harde toezegging willen dat die algoritmes ook openbaar worden en dat men niet alleen transparant is over het proces maar dat die algoritmes ook zelf openbaar worden gemaakt, zodat ook derden dit kunnen checken."

De staatssecretaris zegt dat hij het juist zou willen omdraaien. "Op het moment dat je uit een signalendatabase omhoogkomt en als, zoals ik zojuist ook tegen de heer Raemakers zei, door een persoon bij je wordt gecheckt of je terecht een uitkering ontvangt, is dat ook een kans om te laten zien dat daar wel degelijk sprake van is. Dat vind ik ook van belang voor het draagvlak en onze solidariteit, want iedereen die terecht een uitkering krijgt, zou zich daar niet voor moeten schamen." Wat betreft het gebruik van algoritmen merkt Van Ark op dat gemeenten aan Europese richtlijnen en landelijk beleid moeten doen.