De Eerste Kamer moet de Wet Gegevensverwerking door Samenwerkingsverbanden (WGS) controversieel verklaren, zo vindt de privacycoalitie die eerder succesvol actie tegen het risicoprofileringssysteem SyRI voerde. Met het controversieel verklaren van een wetsvoorstel bepaalt de Eerste of Tweede Kamer dat het pas weer zal worden behandeld nadat de verkiezingen hebben plaatsgevonden.

De WGS biedt een juridische basis voor bestuursorganen en private partijen om persoonsgegevens systematisch te delen en te verwerken, waaronder door profilering. Volgens de privacycoalitie biedt de WGS in vergelijking met SyRI nog ruimere mogelijkheden om grootschalige datasurveillance toe te passen op burgers, om zo schaduwadministraties aan te leggen voor uiteenlopende doelen. "In de SyRI-wetgeving was dit beperkt tot overheidsdatabases, onder de WGS kunnen alle data die bij publieke en private partijen liggen opgeslagen worden gekoppeld en geanalyseerd", zo liet de privacycoalitie al eerder weten.

De coalitie, die bestaat uit het Platform Burgerrechten, FNV, Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten, Privacy First, Stichting KDPV, de Landelijke Cliëntenraad en auteurs Tommy Wieringa en Maxim Februari, noemde het WGS-voorstel eerder ook al een 'blauwdruk voor meer toeslagenaffaires'. Gezien de huidige discussie naar aanleiding van de toeslagenaffaire vindt de coalitie dat het wetsvoorstel voor de WGS bij uitstek te beschouwen valt als een controversieel voorstel.

"In de toeslagenaffaire werden duizenden burgers als fraudeurs op lijsten geplaatst, zonder zich daar tegen te kunnen verweren. Het voorstel voor de WGS maakt het juist mogelijk om data over burgers bewaard door overheidsinstanties en bedrijven samen te brengen om daarmee zwarte lijsten op te stellen. Voordat dit voorstel verder wordt behandeld, zou er een grondige discussie moeten plaatsvinden over de toedracht van de toeslagenaffaire en andere dubieuze datapraktijken die onlangs in de actualiteit kwamen", aldus de coalitie.

Op 17 december, de dag dat het rapport "Ongekend Onrecht" van de parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslagaffaire verscheen, werd het wetsvoorstel door de Tweede Kamer aangenomen. De PvdA, Krol, 50PLUS, VVD, SGP, CDA, ChristenUnie, PVV en FVD stemden voor. D66, GroenLinks, SP, PvdD, DENK en Van Kooten-Arissen stemden tegen.

Na afloop van het debat over de toeslagenaffaire op 19 januari keerden zowel de PvdA als 50Plus zich tegen het wetsvoorstel, door een motie te steunen die de regering verzocht het voorstel in te trekken. Het debat over het gebruik van data-analyses en algoritmen door de overheid is daarnaast nog in volle gang en ook de onderste steen van de toeslagenaffaire moet nog boven komen.

De coalitie vindt dan ook dat de behandeling van het wetsvoorstel door de Eerste Kamer moet worden uitgesteld tot na de Tweede Kamerverkiezingen. Morgen bepaalt het College van Senioren welke wetsvoorstellen door de Eerste Kamer op de lijst van controversiële voorstellen zullen worden geplaatst.