De overheid laat onderzoek doen naar de licentiekosten die aan grote techbedrijven worden betaald, zo heeft demissionair staatssecretaris Van Marum voor Digitalisering aangekondigd. Afgelopen juni meldde toenmalig minister Van Weel van Justitie en Veiligheid dat er geen inzicht kon worden gegeven in de exacte omvang van de licentiekosten die het Rijk aan Microsoft betaalt. Dit tot ongenoegen van de Tweede Kamer, zo blijkt uit een debat van de vaste commissie voor Digitale Zaken over de Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS).

"Het naleven van open standaarden, inkoopprocedures voor ICT, inzicht geven in de bakken aan belastinggeld die we jaarlijks uitgeven aan Microsoft: het gebeurt structureel niet. Dat maakt mijn werk als Kamerlid onmogelijk", stelde GroenLinks-PvdA-Kamerlid Kathmann. Ze vroeg Van Marum hoe hij ervoor gaat zorgen dat alle betrokkenen hun afspraken nakomen. "Met welke dwingende maatregelen kan hij ministers dwingen om andere keuzes te maken met de ICT van hun departement? Hoe kan de NDS slagen als we er totaal geen zicht op hebben welke ICT de overheid in huis heeft en hoeveel geld dat kost?", vroeg ze verder.

Kathmann noemde het onbegrijpelijk dat de NDS is opgesteld, zonder zicht te hebben op de kosten. "Dat we geen enkel kostenplaatje hebben gezien, is pijnlijk en heel veelzeggend. Ik heb geen idee of het gaat over miljoenen, tientallen miljoenen, honderden miljoenen of miljarden. Terwijl er bakken met belastinggeld worden uitgegeven aan de Microsoftverslaving van de overheid, wordt de verbouwing van de hele digitale overheid gestoeld op financieel drijfzand."

"Graag zou mijn fractie meer inzicht willen in IT en de stijgende licentiekosten van IT. Als je eenmaal bij een bedrijf afneemt en dat bedrijf zichzelf onvervangbaar maakt door vendor lock-ins, dan stijgen de kosten echt substantieel per jaar", liet NSC-Kamerlid Six Dijkstra weten. "Ik was bijvoorbeeld laatst bij de politie. Die zegt dat dit een serieus probleem is. De politiebegroting is al heel krap, maar de kosten van licenties stijgen meer dan de inflatiecorrectie. Dit brengt ze dus gewoon in een lastig parket. Ik zou dit graag ook inzichtelijk willen hebben in de begrotingscyclus."

"Alleen al door aan een ministerie te vragen hoe hoog de licentiekosten nou oplopen of wat we nou uitgeven aan de big tech, de heer Six Dijkstra heeft het net ook weer gedaan, weten we beter hoeveel geld wij aan alternatieven kunnen uitgeven. Wij krijgen gewoon geen antwoord op deze vragen. Géén antwoord! Ik ben een volksvertegenwoordiger die geen informatie krijgt", merkte Kathmann op.

"We hoeven natuurlijk niet alle licenties van alle ministeries te weten", ging het GroenLinks-PvdA-Kamerlid verder. "Hoe krijgen we een soort kostenindicatie op basis van een aantal voorbeelden? Op die manier weten wij beter waar we het over hebben als er een kostenplaatje of investeringsplaatje komt, of als we autonoom willen worden. Hoeveel gaat dat nou eigenlijk kosten? Wat geven we op dit moment uit aan de grote hyperscalers? "

Staatssecretaris Van Marum reageerde dat hij begrijpt dat de Kamerleden inzicht in de kosten willen. "Het verkrijgen van een beeld van de kosten voor licenties speelt inderdaad al geruime tijd en is complex. Op onderdelen kan ik toewerken naar inzicht in de kosten van licenties voor grote softwareleveranciers, te beginnen met bedrijven zoals Microsoft, Oracle en SAP. Ik kan een quickscan laten uitvoeren en de resultaten daarvan meenemen in de verantwoording."

Six-Dijkstra diende tijdens het debat een motie in die de regering verzoekt om in de begrotingscyclus terugkerend te rapporteren over de gestegen IT-licentiekosten binnen de verschillende ministeries en daarbij inzichtelijk te maken wat de grootste IT-afhankelijkheden binnen het Rijk zijn. De staatssecretaris ontraadde de motie, tenzij die wordt aangepast. Daaraan voegde hij toe dat hij eerder al had aangegeven dat er onderzoek zal worden gedaan naar de licentiekosten bij hyperscalers, zoals Microsoft, SAP en Oracle.