Privacyvoorstanders werken aan een apparaat ter grootte van een telefoonoplader dat de digitale vrijheid en online privacy van elke internetgebruiker moet redden. Dat liet Eben Moglen tijdens een door Bits of Freedom georganiseerde bijeenkomst weten. Moglen wordt omschreven als één van de meest invloedrijke personen op het gebied van internetvrijheid en privacy. Zelf noemt hij zich de 'humanist achter de computer'. Net als in de jaren zestig van de vorige eeuw er voor vrijheid gevochten werd, staat er nu weer een gevecht te wachten, dat een nog veel fundamentelere impact kan hebben. "En dit keer kunnen we winnen", aldus Moglen, die tevens een advocatenkantoor voor open-sourcesoftware heeft en rechtenprofessor is.

De ontwikkeling van internet heeft ervoor gezorgd dat bijna iedereen met elkaar verbonden is. In zelfs de armste landen beschikken mensen over telefoons. Moglen gaf als voorbeeld India, waar mensen met onvoldoende voedsel wel een mobieltje hebben. Ook in Afrika en Latijns-Amerika rukt de mobiele telefoon in hoog tempo op. Straks staat iedereen met elkaar in verbinding, zonder tussenpersoon. De gepassioneerde Moglen spreekt van een "universele interconnectie."

Daarbij kan de situatie van de wereld radicaal beter, of slechter worden. Er staat wederom een gevecht voor social gelijkheid te wachten. Een strijd met als uitkomst een bekrachtigd en versterkt middelpunt of 'endpoint.' Het draait volgens Moglen om de vrijheid of controle om dingen te leren. "Hoeveel Einsteins hebben nooit natuurkunde kunnen leren? Iedereen moet toegang tot boeken, informatie en publieke data hebben. Alle data hoort publiek te zijn", zo liet hij weten. Er zijn op dit moment meer mensen, 'brains', dan in het verleden bij elkaar opgeteld.

Machthebbers zouden bewust mensen van het opdoen van kennis willen buitensluiten, omdat kennis de wereld kan veranderen. "En dat is een ongemakkelijke conversatie." Mag iedereen straks, in een geheel verbonden wereld, alles leren? Daarbij spelen verschillende partijen een belangrijke rol, zoals Hollywood, overheid en bedrijfsleven. "Maar wat slecht voor Hollywood is, mag bij zo'n belangrijk onderwerp geen rol spelen."

OV-chipkaart
Moglen maakt zich niet alleen zorgen over het verlies van online privacy en veiligheid. Ook in de 'offline' maatschappij ziet hij deze twee onderwerpen steeds verder in het nauw komen. "Hoe zou je het vinden als een Duitse soldaat op elk station, in elke tram om je papieren vraagt. Zou je dat vervelend vinden?" was een vraag die de Amerikaan verschillende Nederlandse studenten voorlegde. De meesten zouden hier een probleem mee hebben. "Precies hetzelfde gebeurt nu [met de OV-chipkaart], alleen is het een computerstem die het vraagt, en mensen doen het." In het verleden was het nog mogelijk om dingen te doen zonder dat je iedereen vertelde waar je mee bezig was. Inmiddels accepteren sommige winkels geen cashgeld meer en wordt het reisgedrag met het openbaar vervoer zeven jaar lang bewaard.

Al die informatie verdwijnt in databases, waar het alleen toegankelijk is voor mensen met macht en geld, merkte Moglen op. "Macht neemt wat het wil, geld koopt wat het wil." Of het nu gaat om aankopen in de supermarkt, verbinding met het mobiele netwerk of het laten zien van het paspoort om in internetcafés te internetten, alles wordt opgeslagen. "Bij elkaar opgeteld geeft dat een goed beeld van wie je bent." Uit onderzoek blijkt dat het hebben van een ingeschakelde mobiele telefoon al voldoende is om te bepalen waar mensen zich bevinden.

Ondanks de lessen uit het verleden, botst de visie van Moglen bij veel mensen op onbegrip. "Ik doe niets verkeerd, het kan mij niets schelen, ik ben niet belangrijk genoeg", zijn opmerkingen die hij regelmatig hoort." Het gaat hier volgens de privacy-activist om een 'mismatch' tussen werkelijkheid en perceptie. "Het is een triomf voor de machthebbers, die de macht onzichtbaar hebben gemaakt. Mensen zien het niet, reageren er niet op. Het roept geen zorgen op en wordt niet besproken." Daarbij haalde Moglen de uitspraak aan dat in een perfecte staat, de leider onzichtbaar is.

Freedom box
Inmiddels zijn er allerlei zaken gaande die Moglen zorgen baren. Zo probeert Hollywood het net steeds verder in te binden en heeft Apple met de AppStore weer het oude gesloten computermodel uit de doos gehaald, waarbij het volledige controle over het endpoint heeft. Eerder deze week liet Microsoft weten dat het besmette systemen in quarantaine wil plaatsen. "Worden er straks dan alleen systemen goedgekeurd door een geheime overheid van malware-makers of een monopolist?"

Een andere trend is de nieuwe crypto-war. De machthebbers willen anonimiteit op het internet verbieden en onze crypto kraken, liet Moglen weten. "De oorlog tegen de anonimiteit gaat goed voor de inlichtingendiensten." De Amerikaan is bezig met een mogelijk antwoord, namelijk de Freedom box. Dit apparaat wordt kleiner en goedkoper dan een mobiele telefoon, en moet gegevensverkeer versleutelen, kan als proxy service dienen, garandeert netwerkneutraliteit, biedt federate services en nog veel meer. "Als we mensen goedkope hardware, met anonieme software diensten bieden, kunnen we ver komen."

De Freedom box draait op al ontwikkelde software en hardware die al bestaat. Hardware die snel, zuinig en goedkoop is. Inmiddels zouden verschillende Debian-ontwikkelaars al met de ontwikkeling bezig zijn, hoewel dit geld vereist, merkte Moglen op. De hardware wordt naar alle waarschijnlijkheid een 2.0 Ghz ARMv5 CPU met 512 MB Nand Flashgeheugen, geïntegreerde WiFi en Bluetooth, een vervangbare, interne eSata harde schijf, Gigabit ethernet en USB 2.0.

Geert Wilders
De Amerikaan haalde als voorbeeld ook het steeds populairder wordende e-Book aan. "Wat als elk boek informatie over de lezer had opgeslagen? In een vrije samenleving zouden de boeken en de lezers niet bestaan." De gevolgen hiervan gaan volgens Moglen ver, toch staat het bij niemand op de agenda.

De vraag blijft uiteindelijk wie er toegang tot alle databases heeft. "Wil je dat Wilders toegang tot alle databases heeft? Misschien heeft hij een punt, maar wil je dat de overheid elke Nederlandse inwoner binnen zes seconden kan vinden? Wiens maatschappij bouwen we? Wie erft wat wij toestaan? Je voelt je nu misschien op je gemak, maar wat als het straks anders gaat?" Moglen besloot de bijeenkomst dat veel overheden juist heel gesloten zijn en vinden dat bijvoorbeeld hun crypto niet gekraakt mag worden. "Juist voor de mensen die een uitzondering willen, kun je geen uitzondering maken."