Minister Schippers van Volksgezondheid en de gemeente Rotterdam hebben dit jaar de Big Brother Awards gewonnen, de jaarlijks terugkerende prijs voor de grootste privacyschenders. Schippers won de publieksprijs voor haar voorstel om de Wet marktordening gezondheidszorg aan te passen.

Het wetsvoorstel zorgt voor een uitbreiding van de mogelijkheid voor zorgverzekeraars om inzage te krijgen in het medisch dossier van patiënten om fraude aan te pakken. Dit is al mogelijk bij patiënten die zorg afnemen bij zorgverleners die een contract hebben met de verzekeraar. Minister Schippers wil deze inzagemogelijkheid nu verder uitbreiden.

"De nominatie benadrukt het belang van het medisch beroepsgeheim dat "de veilige arts-patiëntrelatie" beschermt. Immers, een patiënt kan alleen goed behandeld worden als die zich vrij voelt om een arts intieme informatie te vertellen die essentieel is voor een goede behandeling. Maar dit wetsvoorstel zorgt voor een uitbreiding van de mogelijkheid voor zorgverzekeraars om inzage te krijgen in de medisch dossiers van patiënten om fraude aan te pakken", zegt burgerrechtenbeweging Bits of Freedom dat de Big Brother Awards organiseert. Schippers kreeg 51% van de stemmen van het publiek en liet daarmee AIVD-directeur Rob Bertholee en WhatsApp achter zich.

Gemeente Rotterdam

De Gemeente Rotterdam won de Expertprijs. Sinds 2006 is het voor gemeentes wettelijk mogelijk om "werkloze nieuwkomers" in bepaalde buurten te weigeren. Inmiddels blijken 15 gemeenten, waaronder Rotterdam, te vragen of "nieuwkomers" bij de politie bekend zijn. Dit jaar besloot minister Blok met instemming van de Tweede en Eerste Kamer deze praktijk te legaliseren. Gemeente Rotterdam heeft aangekondigd deze wetswijziging aan te grijpen om in bepaalde delen van Rotterdam "asociale, criminele of geradicaliseerde" bewoners te weren. "Burgers worden hierbij tot potentiële risico’s bestempeld en in feite preventief gestraft voor daden die ze nog niet begaan hebben, op grond van criteria en data die ze niet kennen", zegt privacy-expert Bart de Koning.

Bits of Freedom verkoos deze genomineerde tot winnaar, omdat het past in een zorgelijke trend: mensen worden steeds vaker in risicoprofielen geplaatst, met ingrijpende consequenties, zonder dat inzichtelijk is op basis van welke gegevens dat gebeurt of duidelijk is of die gegevens kloppen. Daarbij is het nog maar de vraag of deze ingrijpende maatregelen nu wel effectief zullen zijn. De andere twee kandidaten waren staatssecretaris Dijkhoff en het Verbond van Verzekeraars.

Open Whisper Systems

De positieve privacyprijs, de Felipe Rodriguez Award, gaat dit jaar naar Open Whisper Systems, het bedrijf dat WhatsApp hielp bij het beveiligen van de communicatie van ruim een miljard gebruikers en de eigen versleutelde chat-app Signal maakte. "Zij zorgden er dit jaar voor dat de privécommunicatie van meer dan een miljard WhatsApp-gebruikers in één klap écht privé blijft. Dankzij de versleuteling die ook achter hun eigen chat-app Signal zit, kan iedereen nu moeiteloos zonder meelezers met elkaar chatten. Een grote stap in de strijd tegen criminaliteit en massasurveillance", stelt Bits of Freedom.