Door de toenemende digitalisering in de samenleving zijn nieuwe mensenrechten vereist. Daarvoor pleit het Rathenau Instituut in het vandaag gepresenteerde rapport 'Mensenrechten in het robottijdperk'. Volgens de onderzoekers komen door robots, kunstmatige intelligentie en het internet-of-things mensenrechten, zoals het recht op privacy, de vrijheid van meningsuiting en bescherming tegen discriminatie, steeds meer onder druk te staan.

Voor het behoud van de menselijke waardigheid zijn er volgens de onderzoekers twee nieuwe mensenrechten nodig: het recht niet gemeten, geanalyseerd of gecoacht te worden en het recht op betekenisvol menselijk contact. "Nieuwe technologieën brengen de mensheid vooruit maar stellen onze samenleving tegelijkertijd voor nieuwe sociale uitdagingen. Onze huidige ethische en juridische systemen zijn daar nog onvoldoende op voorbereid", zegt Melanie Peters, directeur van het Rathenau Instituut.

De onderzoekers stellen dat de privacy op verschillende manieren door nieuwe technologie wordt bedreigd. Allereerst wordt er op het internet op ongekende schaal data over mensen verzameld, bewaard, geanalyseerd en gebruikt. Daarnaast verzamelen robots met toegang tot internet of andere netwerken ook data. "Het is van groot belang voor onze privacy hoe er met al deze data wordt omgesprongen - in hoeverre hebben mensen controle over hun eigen data, en in hoeverre beïnvloedt massasurveillance hun gedrag?", stellen de onderzoekers de vraag.

Het rapport pleit daarom voor aanscherping en verheldering van bestaande mensenrechten en voor twee nieuwe mensenrechten. Ten eerste zouden mensen het recht moeten krijgen om niet gemeten, geanalyseerd of beïnvloed te worden. Om online profilering, tracking en beïnvloeding te kunnen weigeren. Ten tweede zouden mensen het recht moeten krijgen op betekenisvol menselijk contact. Het recht te kiezen voor menselijk contact boven robotcontact, bijvoorbeeld in de zorg waar op dit moment met zorgrobots wordt geëxperimenteerd.

"Deze ontwikkelingen vormen samen een wake­up call om beleid te maken dat het mensenrechtenraamwerk beschermt en verder ontwikkelt" stellen de onderzoekers. Het Rathenau Instituut pleit bij de Raad van Europa dan ook voor een internationaal verdrag dat de mensenrechtenbescherming klaarmaakt voor het "robottijdperk". Nationale parlementen hoeven daar volgens het instituut niet op te wachten en kunnen nu al nieuwe wetgeving ethisch toetsen op de uitholling van mensenrechten.