De Amerikaanse burgerrechtenbeweging EFF maakt zich zorgen over de nieuwe eigenaar van GEDmatch, een database met genetische data afkomstig van verschillende dna-testdiensten zoals 23andMe, FTDNA en AncestryDNA. In database staan 1,3 miljoen mensen, waaronder ook Nederlanders.

Afgelopen maandag liet GEDmatch via de gebruikersovereenkomst weten dat het een nieuwe eigenaar heeft, het bedrijf Verogen. Een bedrijf dat dna-analyses voor opsporingsdiensten uitvoert. Commerciële dna-databases zijn in het verleden gebruikt door opsporingsdiensten voor het vinden van verdachten. Zo werd vorige maand nog bekend dat een Amerikaanse rechter politie een zoekbevel had gegeven om de dna-database van GEDmatch te doorzoeken. Het ging daarbij ook om de profielen van gebruikers die hadden aangegeven dat ze hun data niet voor opsporingsdiensten toegankelijk willen maken.

Of gebruikers van dna-databases toestemming hebben gegeven om voor opsporingsdiensten vindbaar te zijn doet er volgens de EFF niet toe. "In alle gevallen waarvan we weten zoekt justitie niet naar de persoon die zijn dna heeft geüpload, ze zoeken naar de verwanten van die persoon. Mensen die nooit toestemming hebben kunnen geven dat hun genetische data op deze manier wordt gebruikt, omdat ze geen controle hebben over het dna dat ze delen met gebruikers van de website", zegt Jennifer Lynch van de EFF.

Volgens Lynch houdt dit in dat dergelijke doorzoekingen niets meer zijn dan sleepnet-expedities door het dna van miljoenen onschuldige mensen. "De politie richt zich niet op het vinden van een specifieke gebruiker gebaseerd op een individuele verdenking. Een feit dat de politie toegeeft, aangezien ze niet weten wie hun verdachte is", aldus Lynch. Ze stelt dat justitie bij dergelijke doorzoekingen hoopt dat op een plaats delict gevonden dna overeenkomt met dna van een verwant in een dna-database.

De EFF roept op tot een maatschappelijke discussie of politie en opsporingsdiensten wel toegang tot dna-databases moeten kunnen krijgen, zelfs als ze een zoekbevel hebben. Hoewel de database van GEDmatch niet zo groot lijkt, is het mogelijk om daarmee 90 procent van de blanke Amerikanen te identificeren, aldus Lynch. Politici en opsporingsdiensten stellen dat het doorzoeken van dergelijke dna-databases nodig is om coldcasezaken op te lossen, maar de EFF is bang dat de toepassingen geleidelijk zullen opschuiven.

Daarnaast bestaat het risico op onterechte aanklachten en veroordelingen. Mensen laten namelijk overal hun dna achter. Zo werd in 2012 nog een onschuldig iemand op basis van een dna-match veroordeeld. Het dna van de man was op de dader terechtgekomen die het vervolgens op het slachtoffer achterliet. In dit licht is de EFF bezorgd dat Verogen de nieuwe eigenaar van GEDmatch is. "De mogelijkheid om de eigen familiegeschiedenis en risico's op ziekten te onderzoeken moet niet het risico met zich meedragen dat onze data voor politie of anderen toegankelijk wordt, en op manieren wordt gebruikt die we nooit hebben kunnen voorzien", laat Lynch weten

Wanneer slechts 2 procent van de Nederlandse bevolking zijn of haar dna-profiel naar een database zou uploaden, is het inmiddels mogelijk om altijd tot een dna-match met een verwant te komen, zo stelde dna-expert Lex Meulenbroek van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) eerder dit jaar. "In theorie is het zo dat als 350.000 Nederlanders zeggen: mijn dna mag in een databank om misdrijven op te lossen, we bijna elk dna-spoor kunnen identificeren via stamboomonderzoek."