Het is onbekend hoeveel Nederlanders slachtoffer van WhatsAppfraude zijn geworden en welk bedrag zij naar de oplichters hebben overgemaakt, zo heeft minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid laten weten. Wel stijgt het aantal slachtoffers dat melding maakt bij banken, politie en de Fraudehelpdesk.

Bij WhatsAppfraude doen oplichters zich via WhatsApp voor als iemand met dezelfde naam als een bekende, familielid of vriend van het slachtoffer. Vervolgens stelt de oplichter dat hij of zij een nieuw telefoonnummer heeft. Het komt ook voor dat oplichters erin slagen om het WhatsAppaccount van iemand over te nemen en daarmee slachtoffers benaderen. Zodra het contact is gelegd vraagt de oplichter om een geldbedrag, bijvoorbeeld om een openstaande rekening te betalen. Het opgegeven rekeningnummer is vaak van katvangers.

Tot 1 oktober van dit jaar ontving de Fraudehelpdesk zo'n 9600 meldingen over WhatsAppfraude, terwijl dat er over heel 2019 genomen nog 2660 waren. Bij de Nederlandse banken kwamen in maart, april en mei van dit jaar drie keer zoveel meldingen van oplichting via social media binnen ten opzichte van de laatste drie maanden van 2019. Ontving de politie voor de coronacrisis nog wekelijks 120 tot 150 aangiftes van slachtoffers van WhatsAppfraude. Van april tot tot augustus steeg dat naar 700 aangiftes per week.

De stijging van het aantal aangiftes was aanleiding voor VVD-Kamerleden Van der Linde en Yesilgoz-Zegerius om minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid om opheldering te vragen. Zo wilden ze van de minister weten hoe groot het probleem van WhatsAppfraude is. "De exacte omvang van hulpvraagfraude is niet bekend, omdat niet alle slachtoffers aangifte doen bij de politie of een melding maken bij hun bank of de Fraudehelpdesk", antwoordt de minister.

De Kamerleden vroegen ook in hoeveel gevallen er personen wegens WhatsAppfraude zijn vervolgd en veroordeeld. Ook hiervan heeft Grapperhaus geen cijfers, omdat WhatsAppfraude niet als apart misdrijf wordt geregistreerd. Een ander getal dat de minister niet kan geven is het aantal slachtoffers dat van de bank hun geld heeft teruggekregen.

Banken zijn namelijk niet verplicht om slachtoffers van WhatsAppfraude te vergoeden, aangezien die zelf de transactie hebben uitgevoerd. Uit coulance kunnen banken beslissen om slachtoffers te vergoeden. "Dit is een eigen overweging van de bank op basis van de omstandigheden van het geval. Omdat dit gaat over een eigen overweging van de bank heb ik hierover geen cijfers tot mijn beschikking", schrijft Grapperhaus.

Aanpak WhatsAppfraude

Om WhatsAppfraude aan te pakken richt de overheid zich op verschillende zaken. Zo wordt er ingezet op bewustwordingscampagnes. "De meest effectieve aanpak van fraude is namelijk het voorkomen dat mensen slachtoffer worden", stelt de minister. Verder vindt er vanuit de politie en het OM een centrale aanpak plaats van WhatsAppfraude en zet het kabinet in op het verder versterken van het financieel rechercheren.

Sinds vorige maand is de Wet en het Besluit verwijzingsportaal bankgegevens van kracht. Via het Verwijzingsportaal bankgegevens kan de politie geautomatiseerd binnen dertig seconden identificerende gegevens van banken en andere betaaldienstverleners opvragen. Via het portaal moeten straks ook saldo- en transactiegegevens zijn te vorderen. Een plan dat vorig jaar al werd aangekondigd.