De Eerste Kamer moet tegen het voorstel voor de Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden (WGS) stemmen, aangezien dit voortel verder gaat dan het sterk bekritiseerde SyRi, zo adviseert de Autoriteit Persoonsgegevens.

De WGS biedt een juridische basis voor overheidsorganisaties én private partijen, verenigd in samenwerkingsverbanden, om persoonsgegevens met elkaar te delen. Bijvoorbeeld bij vermoedens van fraude of georganiseerde criminaliteit. In het voorstel zijn vier samenwerkingsverbanden aangewezen om gegevens met elkaar te delen, maar dat aantal kan de regering later uitbreiden.

Volgens de Autoriteit Persoonsgegevens is het doel van de samenwerkingsverbanden om persoonsgegevens op grote schaal te delen, op te slaan en te analyseren niet duidelijk genoeg omschreven in het wetsvoorstel. Zo stelt de regering dat het bij elk samenwerkingsverband om ‘zwaarwegende algemene belangen’ gaat, maar staat niet duidelijk vermeld om welke belangen het precies gaat.

Het wetsvoorstel geeft samenwerkingsverbanden de mogelijkheid om al bij ‘een signaal’ aan het werk te gaan en gegevens met elkaar te delen en analyseren. Dat signaal is vaag omschreven, zo oordeelt de AP. Al bij 'een eerste vermoeden van onrechtmatige activiteiten' kunnen er gegevens worden gedeeld met 'andere partijen' als dat noodzakelijk is. Er staat ook niet bij om welke 'andere partijen' het dan gaat. "Dat betekent dat iemand heel snel door de mangel kan worden gehaald", merkt de toezichthouder op.

Verder mogen samenwerkingsverbanden via de WGS ruime categorieën van persoonsgegevens met elkaar delen. Het gaat bijvoorbeeld om burgerservicenummers, woonsituatie, verblijfstatus, financiële gegevens, politiegegevens en zelfs gegevens over seksueel gedrag en seksuele geaardheid. Het gaat daarnaast niet alleen om gegevens van mensen zelf, maar ook van hun familie en vrienden. Als laatste kritiekpunt kan de regering nieuwe samenwerkingsverbanden aanwijzen met een algemene maatregel van bestuur. Dat is wetgeving die de Eerste en Tweede Kamer niet kunnen wijzigen.

"Aan de Toeslagenaffaire en het FSV-schandaal hebben we gezien hoe mensen in de knel kunnen komen. Dit wetsvoorstel gaat verder. Het gaat ook verder dan het sterk bekritiseerde SyRi", zegt AP-voorzitter Aleid Wolfsen. "Dit wetsvoorstel maakt het mogelijk dat nog veel meer instanties persoonsgegevens met elkaar delen, zonder dat er duidelijk iets aan de hand is. En niet alleen overheidsinstanties, ook private partijen. Hier ligt het risico van massasurveillance op de loer."

Volgens Wolfsen zet het wetsvoorstel de deur wagenwijd open voor een onbegrensde surveillance door een onbegrensde hoeveelheid partijen, publiek en privaat. "En betrekt daarbij het parlement niet zoals dat hoort. Wij adviseren de Eerste Kamer daarom dringend om dit wetsvoorstel niet aan te nemen."

Eerder had de privacycoalitie, bestaande uit het Platform Burgerrechten, FNV, Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten, Privacy First, Stichting KDPV, de Landelijke Cliëntenraad en auteurs Tommy Wieringa en Maxim Februari, de Eerste Kamer gevraagd het wetsvoorstel voor de WGS controversieel te verklaren. Het voorstel werd eind vorig jaar door de Tweede Kamer aangenomen. PvdA, Krol, 50PLUS, VVD, SGP, CDA, ChristenUnie, PVV en FVD stemden voor. D66, GroenLinks, SP, PvdD, DENK en Van Kooten-Arissen stemden tegen. Het is nog onbekend wanneer de Eerste Kamer over het voorstel stemt.