De overheid is een onderzoek gestart naar de voor- en nadelen van het aftappen van versleutelde chatdiensten zoals Signal en WhatsApp. De mogelijkheid wordt hierbij opengehouden dat er geen oplossing beschikbaar komt, zo laat minister Yesilgöz van Justitie en Veiligheid weten.

De minister reageerde op Kamervragen van de VVD over een vacature voor een senior beleidsmedewerker interceptie en digitale opsporing. In de vacaturetekst staat dat de kandidaat aan de slag gaat met beleids- en wetgevingstrajecten voor de komst van 5G en voor een bewaarplicht telecommunicatiegegevens. "Daarnaast trek je samen met de collega’s van cybercrime het onderzoek naar (voor- en nadelen van) mogelijkheden om communicatie van OTT-communicatiediensten, zoals WhatsApp, Signal e.d. op een proportionele wijze aftapbaar te maken", aldus de vacature.

Naar aanleiding van de vacature vroeg VVD-Kamerlid Rajkowski de minister om opheldering. "Als onderdeel van het onderzoek dat in de vacaturetekst wordt genoemd is er een inventarisatie gaande om mogelijkheden te onderzoeken voor rechtmatige toegang tot versleutelde digitale communicatie, om vervolgens de voor- en nadelen daarvan voor alle betrokken zwaarwegende belangen te analyseren", reageert Yesilgöz.

Volgens de minister geven politie, het Openbaar Ministerie en de inlichtingen- en veiligheidsdiensten al langere tijd aan dat het wijdverspreide gebruik van digitale communicatiediensten een negatieve impact heeft op de effectiviteit van de aftapbevoegdheden. Dat komt onder andere doordat chatdiensten geen wettelijke aftapbaarheidsverplichting kennen zoals aanbieders van openbare telecomdiensten die wel hebben.

"Bovendien is er geen sprake van een ontsleutelplicht voor dergelijke aanbieders van communicatiediensten. Daarbovenop maken zij gebruik van een type versleuteling waardoor niet alleen opsporings- en IenV-diensten zijn uitgesloten van toegang tot deze communicatie, maar ook de aanbieders van de diensten zelf. Rechtmatige toegang is hierdoor niet mogelijk, ongeacht de bevoegdheden daartoe, passende juridische waarborgen of de ernst van het criminele feit of de dreiging", merkt de minister op.

Ze voegt toe dat ze de zorgen van justitie serieus neemt. "Het betreft hier het vermogen van deze diensten om hun kerntaken uit te voeren: criminaliteit opsporen, verdachten voor de rechter brengen en de Nederlandse veiligheid bewaken." Aan de andere zegt Yesilgöz zich ervan bewust te zijn dat het hier om een bijzonder complex vraagstuk gaat.

Mocht er een oplossing worden gevonden voor het aftappen van chatdiensten zoals WhatsApp moet volgens de minister worden ingeschat welke impact dit heeft op de cybersecurity, nationale veiligheid en bescherming van fundamentele rechten en vrijheden, zoals privacy. "Indien een proportionele oplossing zich niet aandient, moeten we bijvoorbeeld ook goed analyseren wat dit betekent voor de mogelijkheden van de opsporing en IenV-diensten om criminaliteit op te sporen en onze maatschappij veilig te houden", aldus Yesilgöz.

Rajkowski vroeg de minister op welke manier de communicatie van versleutelde chatdiensten op proportionele wijze aftapbaar is te maken. "Dit punt is onderwerp van de inventarisatie. Ik kan hierop nog geen antwoord geven. Ik zal uw Kamer indien het onderzoek resultaten heeft opgeleverd informeren over de uitkomsten en meenemen in de weging en verdere gedachtenvorming. Dat doe ik ook met een zeer brede groep van stakeholders: academici, het maatschappelijk middenveld, OTT-communicatiediensten, opsporings- en IenV-diensten", antwoordt de minister.