Door Anoniem: Door EersteEnigeEchte M.J. - EEEMJ: Dat incident had niets met contant geld te maken. Ook niet met enig roekeloos gedrag van mijn kant. Het was een onvoorspelbaar geval van "op de verkeerde tijd op de verkeerde plaats zijn" - een plaats die op andere tijdstippen nooit gevaarlijk was geweest.
Het gaat specifiek om mensen die, misschien tijdelijk, misschien langdurig, op een plek zitten waar dat geen incident is maar waar de kans erop fors verhoogd is.
Dan zou je duidelijk moeten maken wat je met "fors verhoogd" bedoelt. Vanuit het angstdenken wordt het pure feit dat er sprake is van een winkel of een café, al opgevat als een "fors verhoogd" risico, terwijl er in Nederland honderdduizenden winkels en café's zijn die al sinds jaar en dag contant geld accepteren.
Misschien herinner je je nog hoe in de coronacrisis de Nederlandse regering ALLE LANDEN TER WERELD als "hoogrisico-landen" bestempelde (code oranje of rood), ook al was het risico in veel van die landen veel lager dan in Nederland zelf - ook volgens de officiële, wekelijks gepubliceerde cijfers van EMA. Dat kon ieder burger toen op eenvoudige wijze zelf constateren, maar die feiten gaven voor de Nederlandse beleidsmakers absoluut niet de doorslag. Er werd simpelweg code oranje aan alle landen toegevoegd, en daaraan werden dan weer reis- en andere vrijheidsbeperkingen gekoppeld.
Het leven brengt nu eenmaal risico's met zich mee, inclusief in Nederland relatief kleine risico's dat je iets zeer ernstigs of wellicht zelfs fataals overkomt. Als je de inrichting van je maatschappij volledig probeert af te stemmen op het volledig elimineren van zulke risico's, dan creëer je andere, nog ernstigere risico's. Alleen vallen die niet zo beeldend te beschrijven als een overval.
Het gaat ook helemaal niet om het volledig elimineren van deze risico's, het gaat om rekening houden met de mensen voor wie het risico om erdoor getroffen te worden lang niet zo klein is als in het algemeen, en om te bepalen waar je de grens dan legt. Die omstandigheden hebben niet alleen gevolgen voor die mensen zelf maar ook voor de samenleving. Als contant geld in die bussen was gehandhaafd en er was een fors aantal chauffeurs door PTSS uitgevallen, of een aantal had zwaar gestrest achter het stuur gezeten, wat had dat met de kwaliteit van de dienstverlening gedaan, en met de samenleving daar?
Alweer: je doet aan eenzijdig angstdenken. Ik heb ooit in een rechtszaak een in opdracht van de busbranche zelf opgesteld rapport gezien over veiligheid in Nederlandse bussen. Daar bleek op geen enkele wijze uit dat contante betaling een substantiële factor was als het ging om (sociale en fysieke) onveiligheid op alle Nederlandse buslijnen. Er waren één of twee buslijnen in het westen des lands waar dat een issue was. Een vele malen grotere factor was (ook daar!) geestelijke labiliteit van sommige passagiers, groepsgedrag van personen die elkaar in de bus opjutten, en drank.
Denk je dat de inhoud van dat rapport toen serieus werd genomen? Nee hoor, contant geld moest en zou worden afgeschaft in alle Nederlandse bussen. Vanuit een buitenproportioneel opgeblazen angstbeeld, omdat de vakbonden erom riepen en omdat die afschaffing spoorde met het toenmalige (ongeschreven) beleid om contant geld uiteindelijk helemaal uit te gaan faseren (men weigerde toen in bestuurlijk Nederland te onderkennen dat we daarmee ook een belangrijk onderdeel van onze nationale veiligheid zouden uitfaseren - dat besef is pas sinds de Russische aanval op Oekraïne, het Crowdstrike-incident vorig jaar en de uitval van de elektriciteit eerder dit jaar in Spanje/Portugal/Frankrijk hier in Nederland en andere West-Europese landen een beetje ingedaald).
Als er ergens veel winkelovervallen zijn kan het winkelaanbod verschralen, (...)
Alweer: angstdenken, denken vanuit wat er fout kan gaan. Ja, er kunnen dingen verschrikkelijk fout gaan. En risicomanagement is op zich prima. Maar als je de maatschappij erop wilt inrichten om het foutgaan van dingen onmogelijk te maken, dan gaat er nog veel meer fout. De risicoloze maatschappij bestaat niet en die moet je ook niet willen creëren.
Ik wilde laatst mijn OV-chipkaart opladen tot honderd euro. Zei de baliemedewerkster: "Zou u dat nu wel doen? Het is wel een risico, als u die kaart kwijtraakt..." Men is in dit bibberende landje zo ongelooflijk bang geworden voor dingetjes, maar de grote gevaren ziet men liever niet. Penny-wise, pound-foolish.
Het weren van contant geld is op zichzelf gezien zeker een achteruitgang, maar het kan in dat soort omstandigheden het minste van de beschikbare kwaden zijn, de achteruitgang kan nog een stuk groter zijn als je het niet doet.
Maar de achteruitgang "kan" ook een stuk groter zijn als je contant geld wèl weert. Heb jij ooit gewoond in een rijpe, autoritaire surveillance-staat? Enig idee hoe het voor miljoenen mensen is om in zo'n staat te leven? Vergeet niet: als mensen volledig te volgen en te controleren zijn, dan worden ze uitermate kwetsbaar en chantabel. De macht die dan bij bepaalde overheden en hun functionarissen wordt geconcentreerd, gaat gegarandeerd misbruikt worden. Want dat gebeurt altijd wanneer macht eenzijdig wordt geconcentreerd. Zo zijn mensen nu eenmaal.
Het punt is dat een samenleving een complex is van enorm veel factoren die op elkaar inwerken, en de beste maatregel om de angel uit een groot probleem te trekken kan zelf ook nadelen hebben.
"Een groot probleem"? Alweer dat angstdenken. Is het fenomeen "onweer" een groot probleem omdat er af en toe ergens de bliksem inslaat? Nee hoor, onweer hoort er gewoon bij. Bliksemafleiders helpen om het risico te verkleinen, maar niet om het te elimineren. Dus: kluisje met tijdslot bij de kassa in de supermarkt helpt om het risico te verkleinen, maar niet om het te elimineren. Zo heeft het altijd gewerkt.
Is een skivakantie "een groot probleem", omdat er elk jaar een aantal ski-ongelukken gebeuren met dodelijke afloop? Nee, mensen gaan nog steeds op ski-vakantie. Ze genieten van hun vakantie. En sommigen van hen komen niet meer terug. Vanwege die toch wat onverwachte lawine. Vanwege die onopvallende steen die ze net niet op tijd hadden gezien.
Het lastige is dat daar situaties tussen hangen die moeilijker te beoordelen zijn. Wat doe je met een winkelier die niet nog een keer die PTSS-ellende mee wil maken en daarom voortaan contant geld wil weren? Moet die zijn of haar zaak maar aan de wilgen hangen? Dan geef je iemand die al een zware klap heeft gehad nog eens ongenadig een trap na. Vind je dat je het recht hebt om dat te doen? Ik heb daar grote moeite mee, én ik zie dat klanten die alleen met contant geld om kunnen gaan daardoor benadeeld worden. Daarom lijkt het mij verdomd lastig om hier een goede balans in te vinden.
Het lijkt mij dat als de winkelier van een eenmanszaak concreet worstelt met PTSS als gevolg van een eerdere overval in die specifieke zaak, dat er dan maatwerk kan worden gedaan. Bijvoorbeeld een dispensatie. Maar als het dan gaat om de enige kruidenierswinkel in een afgelegen dorp, dus van vitaal belang voor een dorpsgemeenschap met mensen voor wie de mogelijkheid om contant te betalen belangrijk is, dan zou je ook kunnen denken aan een overgangsregeling, en dat er dan op een gegeven moment weer mensen achter de toonbank staan die geen last hebben van PTSS.
En begrijp me goed, ik ben me er heel goed van bewust wat PTSS is en hoe dat kan voelen. Maar we moeten niet de vrijheid en privacy in de hele maatschappij afschaffen omdat sommigen van ons PTSS hebben. Het dichttimmeren van de maatschappij leidt ook tot PTSS, zoals we bijvoorbeeld tijdens en na de coronacrisis hebben kunnen zien. (En ja, ik weet dat heel veel mensen nog steeds hun ogen keihard dichtknijpen om dat maar niet te hoeven zien en daar maar niet aan te hoeven denken.) Dat was een voorproefje van wat ons te wachten staat als de huidige, autoritaire tendensen in het bestuur van Nederland en de EU worden voortgezet.
M.J.