De introductie van elektronische stemmachines heeft tot problemen geleid die niet door iedereen werden voorzien. Dat ligt volgens mij niet uitsluitend aan de kwaliteit(sproblemen) van de stemmachines, maar ook (en vooral) aan een klassieke fout in de toepassing van ICT: als je een probleem binnen een proces met ICT oplost, dan krijg je gewoonlijk een geautomatiseerd probleem dat uiteindelijk nog onbeheersbaarder blijkt te zijn, zegt Jan-Hein van der Burg.

Als je aan de andere kant een volledig proces opnieuw ontwerpt met de mogelijkheden van ICT in het achterhoofd, dan kun je werkelijk vooruitgang boeken; in het voorbeeld van het stem proces:
1: veiliger (controleerbaarheid en privacy)
2: gemakkelijker te gebruiken
3: goedkoper

Op deze pagina geeft van der Burg een alternatief voor het stemproces.

Het wordt tijd voor wat nieuws
Ook Leon Kuunders van CVIB.nl is aan de slag gegaan met het huidige en alternatieve stemtrajecten. De onderstaande procesbeschrijving geeft in zijn ogen de verschillende trajecten voor het uitbrengen van een stem aan. Die zijn gebaseerd op de twee definities van automatiseren, namelijk "(een proces) automatisch maken, automatisch laten werken" en "overgaan op een productiewijze waarbij handwerk vervangen is door computers". Het verschil tussen deze twee definities zit hem in het "vervangen van handwerk", de eerste definitie laat daarvoor ruimte, de tweede niet.

In de afbeelding is aangegeven welke oplossingen er worden voorgesteld, deze zijn genummerd (1), (2), (3) en (4).

In het onderste traject (Alternatief Traject 2) wordt de tweede definitie van automatiseren gevolgd: het proces is volledig automatisch gemaakt. Dit is wat met de Nedap en SDU machines (zie (3)) gebeurt. De computers zijn gebaseerd op technologie uit de jaren '80. Het toevoegen van een 'paper-trail' (4) wordt voorgesteld om de volledige automatisering weer voor een deel terug te draaien.

Discussies rond de betrouwbaarheid van het verkiezingsproces gelden voor beide trajecten. Het Alternatief Traject 2 heeft als nadeel dat de controleerbaarheid laag is. Zo laag dat accountants er geen goedkeuring aan zouden verlenen.

Nieuwe projecten die gebaseerd zijn op het gebruik van Internet (RIES) passen eigenlijk alleen de 'registratie', 'autorisatie' en 'identificatie' stappen aan. Daarna volgen ze Alternatief Traject 2.

Volgens Kuunders kan het stemproces pas vernieuwd worden als oude dogma's rondom automatisering worden losgelaten. Het gaat niet om meer ICT, maar om slimmere ICT en slimmere inzet van ICT. De huidige stemcomputers zijn een typisch voorbeeld van meer, en daarmee bij uitstek het voorbeeld van een overgangstechnologie. Het zijn de zwembandjes die je nodig hebt als je leert zwemmen en die je af doet als je zwemmen kunt. Nuttig, maar niet meer nodig.

Het wordt tijd voor iets nieuws. Uit voorstellen voor automatisering van het stemproces moet dan ook inzicht en visie blijken. Gebruik van Internet als vernieuwende strategie getuigd van gebrek aan beiden.