Heb jij een uitdagende vraag over beveiliging, recht en privacy, stel hem aan ICT-jurist Arnoud Engelfriet en maak kans op zijn boek
"Security: Deskundig en praktisch juridisch advies".

Vraag: Ik las dat de rechter een Joodse man had vrijgesproken van overtreding van de identificatieplicht, dit vanwege zijn religie. Kan ik nu een privacykerk beginnen zodat ik ook nooit meer mijn ID hoef te laten zien?

Antwoord: De wet geldt voor iedereen, ongeacht afkomst of achtergrond. Alleen, wanneer uitvoering van een wet botst met iemands geloof of levensovertuiging dan ontstaat er een probleem. Geloof en levensovertuiging zijn grondrechten (net als privacy en vrije meningsuiting trouwens) en daar mag de overheid niet zomaar inbreuk op maken. Ook niet als in de wet staat dat ze dat mogen.

Een inbreuk op grondrechten moet in de wet staan (anders mag het sowieso niet) maar daarnaast moet de inbreuk een legitiem doel dienen, en ook proportioneel zijn voor het doel en dus niet verder gaan dan absoluut noodzakelijk is voor dat doel. Zo is fouilleren of een huiszoeking een vérgaande inbreuk op de privacy, en dus alleen gepast als daar echt een goede reden voor is.

In Nederland hebben we een identificatieplicht. Volgens de Wet op de Identificatieplicht kan een agent in principe altijd een identiteitsbewijs vorderen. Er hoeft dus geen sprake te zijn van verdenking van een misdrijf of iets dergelijks. Voor een orthodoxe Jood is het verboden om op de Sabbat buiten de deur iets bij zich te dragen. Daarmee botst de identificatieplicht met zijn geloof. De kantonrechter moest dus afwegen wat zwaarder woog, en koos uiteindelijk voor de geloofsovertuiging van de man.

Dit betekent dus niet dat iedereen elke wet mag negeren met een beroep op zijn geloof of levensovertuiging; het ging echt om een specifieke afweging van deze wet versus deze bepaling uit het geloof, en wel in deze specifieke situatie. Als de man bijvoorbeeld een vechtpartij zou zijn begonnen, dan zou vorderen van identificatie zonder meer gerechtvaardigd zijn. Het belang om identificatie te krijgen weegt dan zwaarder dan zijn geloof. Maar nu leek er eigenlijk niets aan de hand te zijn, en dán kan het geloof de doorslag geven.

Kun je nu een privacykerk beginnen en zo alle vervelende wetten ontlopen? Nauwelijks. Het is heel moeilijk om een levensovertuiging als kerk verdedigd te krijgen. Jaren geleden was er de Santo Daime kerk die gebruik van de verboden drug ayahuasca als religieus middel (sacrament) voorschreef. Dat werd uiteindelijk toegestaan, mits ze maar zorgden dat het alleen tijdens de mis werd gebruikt en er beveiliging tegen misbruik was. In die specifieke beperkte situatie mocht hun geloof boven de Opiumwet gaan. Maar een automatisme is dat bepaald niet.

Arnoud Engelfriet is ICT-jurist, gespecialiseerd in internetrecht waar hij zich al sinds 1993 mee bezighoudt. Hij werkt als partner bij juridisch adviesbureau ICTRecht. Zijn site Ius mentis is één van de meest uitgebreide sites van Nederland over internetrecht, techniek en intellectueel eigendom. Hij schreef twee boeken, De wet op internet en Security: Deskundig en praktisch juridisch advies.