image

Juridische vraag: is kopen van gestolen bitcoins strafbaar?

woensdag 10 september 2014, 11:33 door Arnoud Engelfriet, 10 reacties

ICT-jurist Arnoud Engelfriet geeft elke week antwoord op een interessante vraag over beveiliging, recht en privacy. Heb jij een vraag? Stuur hem naar juridischevraag@security.nl.

Vraag: Stel dat ik ergens op internet bitcoins zou willen kopen die via een misdrijf zijn verkregen. Ben ik dan strafbaar als koper, of hangt het ervan af dat ik wist dat deze bitcoins via een misdrijf zijn verkregen?

Antwoord: In Nederland is het strafbaar als witwassen (art. 420bis Strafrecht) om de werkelijke aard, de herkomst of vindplaats van een goed (fysieke spullen, maar ook vermogensrechten, en dus ook digitaal geld) te verhullen terwijl je weet dat dat goed afkomstig is uit een misdrijf. Of dat je dat had moeten weten (art. 420quater Strafrecht).

Wie een vaas steelt en deze probeert te verkopen met een verhaal dat hij deze in de achtertuin opgegraven heeft, is die vaas (en de daarbij behorende opbrengst) aan het witwassen. Ook als je met je crimineel geld naar het casino gaat, de helft op rood en de helft op wit zet en met het resultaat als “winst uit kansspel” probeert weg te komen, pleeg je witwassen. En idem als je een wasserette begint en aan het eind van de maand een zak contant geld in de kas stort als zogenaamd betaald door wassende klanten (de etymologie van witwassen).

Witwassen van bitcoins is vrij eenvoudig, want het is onmogelijk te zien door welke transactie de bitcoins zijn verkregen. Ja, je kunt terug in de transactieledger maar daaraan kun je alleen zien dát bitcoins van Alice komen, en niet of dat door diefstal van Alice haar wallet is gebeurd of door een vrijwillige transactie door Alice. En om diezelfde reden is het voor koper Bob niet snel denkbaar dat hij schuldig is aan witwassen - hij kon het niet weten, tenzij bitcoindief Charlie hem daar aanleiding toe gaf.

Terzijde: ja, bitcoins kun je stelen. Hoewel digitale data an sich niet steelbaar is in juridische zin, ligt dit anders voor virtuele goederen. Je kunt digitale objecten in virtuele werelden stelen in de zin van het Wetboek van strafrecht, net als belminuten en sms-tegoed. Bitcoins zijn daarmee op één lijn te stellen.

En dan nog een leuke: als Alice Bob weet te traceren, kan ze dan de bitcoins terugeisen? De wet bepaalt dat de werkelijke eigenaar het gestolene mag terugeisen van de partij die het onder zich heeft. Juridisch heet dat recht van terugeisen revindicatie (art. 5:2 BW), en bij diefstal moet dit binnen drie jaar na de diefstal worden uitgeoefend. De koper moet dan maar zien of en hoe hij zijn geld terugkrijgt van de verkoper.

Op dit principe geldt een uitzondering: wie het gestolen goed krijgt van "een vervreemder die van het verhandelen aan het publiek van soortgelijke zaken anders dan als veilinghouder zijn bedrijf maakt in een daartoe bestemde bedrijfsruimte" (art. 3:86 BW), hoeft het niet terug te geven. De wet eist hierbij wel dat de vervreemder zaken doet in een gebouwde onroerende zaak. Hiermee wil men achterbakhandelaars en marktkraamhouders uitsluiten van de uitzondering, maar als onbedoeld bijeffect van die baksteenvereisende definitie zijn webwinkels nu óók uitgesloten van deze uitzondering. Het lijkt me redelijk dat een beetje webwinkel hier toch echt ook onder moet vallen, mits vergelijkbaar met zo’n bakstenen bedrijfsruimte. Ik kan er werkelijk niet bij dat een koop bij een winkeltje om de hoek wél en een koop bij Bol.com niet beschermd zou zijn.

Of een Bitcoinexchange hieronder valt, is dus nog maar zeer de vraag. Exchanges doen geen zaken in gebouwde onroerende zaken, en je zou ze ook prima als veilinghuizen kunnen zien waardoor ze om nog een reden er niet onder vallen. Dus ja, in principe kan Alice ze terugvorderen van Bob binnen drie jaar na de transactie. Mits ze kan bewijzen dat het haar bitcoins waren en dat iemand ze heeft gestolen. En hoe doe je dát?

Arnoud Engelfriet is ICT-jurist, gespecialiseerd in internetrecht waar hij zich al sinds 1993 mee bezighoudt. Hij werkt als partner bij juridisch adviesbureau ICTRecht. Zijn site Ius mentis is één van de meest uitgebreide sites van Nederland over internetrecht, techniek en intellectueel eigendom. Hij schreef twee boeken, De wet op internet en Security: Deskundig en praktisch juridisch advies.

Reacties (10)
10-09-2014, 16:08 door Anoniem
Dus als ik onderhands ("OTC") bitcoins tegen contanten verkoop in de lobby van een duur hotel dan valt dat onder de uitzondering?
10-09-2014, 16:30 door Anoniem
Wat een rare vragen worden er hier soms gesteld. Is heling strafbaar ? Ja natuurlijk is heling strafbaar, of het nou om bitcoins gaat, of om andere gestolen zaken. Indien je niet weet dat iets is gestolen, en indien je dat niet had kunnen weten, dan ben je niet strafbaar.
10-09-2014, 17:39 door mcb
Door Anoniem 16:08:
Dus als ik onderhands ("OTC") bitcoins tegen contanten verkoop in de lobby van een duur hotel dan valt dat onder de uitzondering?

Door Arnoud:
....een vervreemder die van het verhandelen aan het publiek van soortgelijke zaken anders dan als veilinghouder zijn bedrijf maakt in een daartoe bestemde bedrijfsruimte....

Hotels zijn geen erkende bitcoinwisselpunten.
Als het om bijv. een GWK ging.... en dan nog, zij mogen niet onder de toonbank handelen.
Als ze dat wel deden, had je kunnen (en moeten) aanvoelen dat het geen zuivere koffie is.
Die vlieger gaat daar dus ook niet op.
10-09-2014, 19:58 door Eric-Jan H te D
In de casino's waar je
de helft op rood en de helft op wit
kunt zetten is wit-wassen expliciet wel toegestaan.
11-09-2014, 13:10 door 0101
Dus als je bitcoins koopt zou je ze eigenlijk drie jaar in een anonieme wallet moeten zetten voor je d'r iets mee gaat doen, anders kan iemand anders ze nog opeisen als ze gestolen zijn?
11-09-2014, 23:40 door Anoniem
Door 0101: Dus als je bitcoins koopt zou je ze eigenlijk drie jaar in een anonieme wallet moeten zetten voor je d'r iets mee gaat doen, anders kan iemand anders ze nog opeisen als ze gestolen zijn?

Of juist meteen uitgeven, dan moeten ze het daar maar gaan halen :p

maar ik zou niet weten hoe dat eigenlijk zit met gestolen geld; goederen zijn doorgaans nog te duiden, maar geld (en al helemaal bitcoins), gaat op een hoop. Een bitcoin is alleen een eenheid, geen object. Welke 'bitcoins' er waarheen zijn doorgestuurd kun je dus niet zeggen. Misschien een mooie vervolgvraag voor Arnout?
12-09-2014, 12:37 door Anoniem
Door mcb: Hotels zijn geen erkende bitcoinwisselpunten.
Waar staat dat er overheidserkenning nodig is? Een hotellobby is een ontmoetingspunt. Twee mensen ontmoeten elkaar, wisselen bijvoorbeeld euros en bitcoins uit. En dat in een stenen gebouw ook nog. Of wil je nog even wat extra eisen erbijverzinnen net zolang er helemaal niets meer mag?

Als het om bijv. een GWK ging.... en dan nog, zij mogen niet onder de toonbank handelen.
Als ze dat wel deden, had je kunnen (en moeten) aanvoelen dat het geen zuivere koffie is.
De term is "over the counter", wat zoveel betekent als twee partijen handelen direct, zonder (beurs als) bemiddelaar. Dat is niet automatisch onoirbaar, anders zou je voor een iedere stap die je doet eerst schriftelijke toestemming bij de overheid, bijvoorbeeld de AFM moeten halen. Lijkt me niet helemaal de bedoeling. Jou wel?
13-09-2014, 17:09 door mcb
Door Anoniem 12:37:
Door mcb: Hotels zijn geen erkende bitcoinwisselpunten.
Waar staat dat er overheidserkenning nodig is? Een hotellobby is een ontmoetingspunt. Twee mensen ontmoeten elkaar, wisselen bijvoorbeeld euros en bitcoins uit. En dat in een stenen gebouw ook nog. Of wil je nog even wat extra eisen erbijverzinnen net zolang er helemaal niets meer mag?

Het is inderdaad niet verboden om te handelen anders dan in een daarvoor bestemde ruimte. Ook niet in hotellobbies.
De vraag luidt in hoeverre een van de handelspartijden (in dit geval de koper) mag aannemen dan de wederpartij legitiem is.

Voorbeeld:
Op straat wordt je door een zwerver aangesproken met de vraag of je zijn fiets wilt kopen.
Je kan wel aanvoelen dat die fiets gestolen is.
Op straat wordt je door iemand aangesproken met de vraag of je een fiets wilt kopen. Die persoon staat voor een fietsenwinkel, heeft de sleutels van de sloten van de fietsen die allen in 1 rek voor die winkel staan. Zodra de koop plaatsvindt, ga je de fietswinkel binnen en handel je het financiele deel af via de kassa die in die winkel staat.
In dit geval mag je er vanuit gaan dat die fietsenverkopen ter goeder trouw is.

Die fietshandelaar kan natuurlijk ook op een beurs staan en daar zijn fietsen verkopen.
Is dat een winkel? Nee. Wel is het gebruikelijk dat tijdens beurzen wordt gehandeld in goederen en diensten waar die beurs voor is opgezet.
Kunnen er nog steeds malifide handelaren tussen zitten? Jazeker.
Waar het om gaat is jij als koper aan politie/justitie kan uitleggen dat je ter goeder trouw hebt gehandeld.
En dat is het wetsartikel dat Arnoud aanhaalde (http://maxius.nl/burgerlijk-wetboek-boek-3/artikel86)

De term is "over the counter", wat zoveel betekent als twee partijen handelen direct, zonder (beurs als) bemiddelaar. Dat is niet automatisch onoirbaar, anders zou je voor een iedere stap die je doet eerst schriftelijke toestemming bij de overheid, bijvoorbeeld de AFM moeten halen. Lijkt me niet helemaal de bedoeling. Jou wel?
De overheid heeft regels en procedures waar financiele instellingen (banken, investeringsmaatschappijen, GWK's, .....) aan moeten voldoen. Dus die "iedere stap...schriftelijke toestemming" is daarin al geregeld.

Het is in kader van de regelgeving tegen witwassen niet toegestaan om geldwisseltransacties uit te voeren anders dan op de officiele manier (dus via banken, GWK's en andere erkende wisselpunten).
Een van de uitzonderingen als een winkel ook andere valuta accepteert en je wisselgeld teruggeeft in euro's. Maar dan koop je iets en is het geen geldwisseltransactie als zodanig.
15-09-2014, 11:53 door Anoniem
Het allerbelangrijkste wordt in dit verhaal niet verteld: Hoe kwam Alice erachter dat haar wallet met private key en bicoins gestolen was?

Je kunt nergens je saldo checken zoals bij een bankaccount en de diefstal houdt niets anders in dan een kopie van data op je computer. En dat laatste zie je niet.

Dus als Alice net als vele andere bitcoinfanaten een spaarder van Bitcoins is en denkt dat zij over 3 jaar de gespaarde bitcoins wil verzilveren dan komt ze dan pas tot de conclusie dat die bitcoins van haar al zijn uitgegeven en dus niets meer waard zijn.
15-09-2014, 11:56 door Willieworteltjes
Het allerbelangrijkste wordt in dit verhaal niet verteld: Hoe kwam Alice erachter dat haar wallet met private key en bicoins gestolen was?

Je kunt nergens je saldo checken zoals bij een bankaccount en de diefstal houdt niets anders in dan een kopie van data op je computer. En dat laatste zie je niet.

Dus als Alice net als vele andere bitcoinfanaten een spaarder van Bitcoins is en denkt dat zij over 3 jaar de gespaarde bitcoins wil verzilveren dan komt ze dan pas tot de conclusie dat die bitcoins van haar al zijn uitgegeven en dus niets meer waard zijn.

Dus de slotvraag moet niet luiden WIE zo moet aanklagen maar HOE komt ze erachter dat ze is bestolen?
Reageren

Deze posting is gelocked. Reageren is niet meer mogelijk.