image

Geldt de meldplicht wanneer een datalek vermoedelijk geen risico met zich meebrengt?

woensdag 14 oktober 2020, 14:41 door Arnoud Engelfriet, 15 reacties

Heb jij een interessante vraag op het snijvlak van privacy, cybersecurity en recht? Stuur je vraag naar juridischevraag@security.nl. Elke week geeft ict-jurist Arnoud Engelfriet in deze rubriek antwoord.

Juridische vraag: Dit las ik in de krant: Tientallen keren per jaar komt privacygevoelige informatie van patiënten door datalekken bij het Noordwest Ziekenhuis in Alkmaar en Den Helder in verkeerde handen terecht. "Over het algemeen is degene die onbedoeld met informatie over een ander in aanraking komt een betrouwbare partij die het netjes terug bezorgd. Dat hoeft niet te worden gemeld aan de Autoriteit Persoonsgegevens of de betrokkene." Sinds wanneer mag je zelf beslissen wanneer het datalek bij een 'betrouwbaar' iemand was en dus niet gemeld hoeft?

Antwoord: Volgens de AVG is iedere vorm van inbreuk op de beveiliging van persoonsgegevens een datalek (artikel 4 definitie 12), als die leidt tot al dan niet bedoelde verwerking in strijd met de AVG. Dus inderdaad is het verkeerd versturen van medische informatie een datalek, een usb-stick met onbeveiligde dossiers laten slingeren ook en het zonder bevoegdheid lezen van iemands medische statuschart eveneens.

Ieder datalek moet worden gemeld bij de AP (artikel 35 AVG), en wel zo snel mogelijk. Dus niet "binnen 72 uur", dat is alleen de bovengrens voor "zo snel mogelijk". Er geldt alleen een grote uitzondering:

tenzij het niet waarschijnlijk is dat de inbreuk in verband met persoonsgegevens een risico inhoudt voor de rechten en vrijheden van natuurlijke personen

De richtsnoeren (pdf) van het Comité noemen als voorbeeld hiervan het feit dat het nieuwsbriefsysteem van een energiebedrijf er door een storing een week uitligt, zodat de klanten geen nieuwsbrief met nuttige weetjes over energiebesparing krijgen. Dat is geen risico voor die klanten, dus dit datalek (onbeschikbaarheid van persoonsgegevens) hoeft niet te worden gemeld.

Bij medische informatie zou je toch snel aannemen dat je wél een risico hebt. Maar de ziekenhuiswoordvoerder lijkt te doelen op de specifieke situatie dat de ontvanger betrouwbaar is en dus geen misbruik van de gegevens maakt. Bijvoorbeeld wanneer iemand bij de rookpaal een usb-stick vindt, die inlevert bij de receptie waar net twee minuten eerder een arts zich meldde met "heeft iemand een usb-stick gevonden". Dan kun je zeggen, de kans is zeer klein dat er misbruik van de stick is gemaakt (natuurlijk, het kán dat de vinder snel een kopie heeft getrokken maar hoe waarschijnlijk is dat), en dan hoef je dat niet te melden.

Ik heb zelf wel eens een Excelsheet met persoonsgegevens per abuis naar mijn notaris gemaild in plaats van naar de beoogde ontvanger (zelfde voornaam, Outlook, jaja precies). Dat vond ik geen meldingsplichting datalek omdat de notaris geheimhouding heeft, en als die dan zegt het bestand meteen te vernietigen dan is dat genoeg. Maar dat gaat dus goed vanwege de speciale status van die notaris én de werkrelatie die ik met die persoon heb.

Ik ken ook het verhaal van iemand die klant A een lijst persoonsgegevens mailde die voor klant B bedoeld was. Daar hing hij binnen 30 seconden aan de lijn bij A, die vertelde in het gesprek "ik druk nú op delete en nú op prullenbak leeg" en daarna bevestigde hij dat schriftelijk, inclusief de toezegging "ik vertel niets hierover en mochten er back-ups zijn dan gooi ik het bestand daaruit ook weg; als ik lieg mag je me 100% aansprakelijk stellen". Dat is denk ik ook wel genoeg, gezien de grote snelheid en de betrouwbaar overkomende reactie.

In het algemeen zeggen "het leek zo’n aardige man/vrouw" zou ik daarentegen wat mager vinden. Je neemt dan een risico, maar ik zie het ergens wel: waarschijnlijk heb je een langdurige patiëntrelatie met mevrouw A, dus als de behandelend arts die belt en zegt "ach wilt u die brief aan B in de kachel stoppen" en mevrouw reageert positief, dan kun je wel aannemen dat A dat ook echt doet. Ik zou die brief dan niet melden – als het om één (of een handvol) brieven gaat. Stuurde je er 500 naar verkeerde personen, dan is dat nabellen nauwelijks te doen én is er vast wel iemand die kwaad wil.

Arnoud Engelfriet is Ict-jurist, gespecialiseerd in internetrecht waar hij zich al sinds 1993 mee bezighoudt. Hij werkt als partner bij juridisch adviesbureau ICTRecht. Zijn site Ius mentis is één van de meest uitgebreide sites van Nederland over internetrecht, techniek en intellectueel eigendom. Hij schreef twee boeken, De wet op internet en Security: Deskundig en praktisch juridisch advies.

Reacties (15)
14-10-2020, 21:29 door Anoniem
ik druk nú op delete en nú op prullenbak leeg

Die actie wil niet zeggen dat de data weg is!

Just saying.
15-10-2020, 05:07 door Anoniem
Door Anoniem: Die actie wil niet zeggen dat de data weg is!

Just saying.
Lang niet elke pc wordt forensisch onderzocht om bestanden die logisch verwijderd zijn weer te reconstrueren, door een partij die die gegevens vervolgens gaat misbruiken. Het gaat hier niet om garanties met de wiskundige rigiditeit van sterke encryptie, hier gaat het erom het risico dat het in de praktijk misgaat laag te houden. Dan is een kans op ongelukken van 1 op 500 heel acceptabel, en hoeft die helemaal niet 1 op 500 miljard of nog lager te zijn.

Just saying. ;-)
15-10-2020, 10:46 door Anoniem
Door Anoniem:
Door Anoniem: Die actie wil niet zeggen dat de data weg is!

Just saying.
Lang niet elke pc wordt forensisch onderzocht om bestanden die logisch verwijderd zijn weer te reconstrueren, door een partij die die gegevens vervolgens gaat misbruiken.
Bovendien is dat sowieso geen factor in de hele wetgeving rond privacy. Er wordt altijd vanuit gegaan dat het gaat
om gegevens zoals die in het normale gebruik van de systemen door de gebruikers in te zien zijn. Zo heb je bijvoorbeeld
in bepaalde gevallen wel de mogelijkheid om te vragen gegevens die over jou geregistreerd zijn "te verwijderen", maar je
kunt daarbij geen eisen stellen aan hoe dat verwijderen precies gebeurt (bijv door de gebruikte opslagmedia 100 keer te
overschrijven met random data). Als "verwijderen" alleen maar het weghalen van een sleutel uit de index is en de fysieke
data permanent blijft staan omdat de onderliggende database server dat nou eenmaal zo doet, dan heb je daar niks over
te zeggen.
16-10-2020, 07:31 door Anoniem
Door Anoniem:
Door Anoniem:
Door Anoniem: Die actie wil niet zeggen dat de data weg is!

Just saying.
Lang niet elke pc wordt forensisch onderzocht om bestanden die logisch verwijderd zijn weer te reconstrueren, door een partij die die gegevens vervolgens gaat misbruiken.
Bovendien is dat sowieso geen factor in de hele wetgeving rond privacy. Er wordt altijd vanuit gegaan dat het gaat
om gegevens zoals die in het normale gebruik van de systemen door de gebruikers in te zien zijn. Zo heb je bijvoorbeeld
in bepaalde gevallen wel de mogelijkheid om te vragen gegevens die over jou geregistreerd zijn "te verwijderen", maar je
kunt daarbij geen eisen stellen aan hoe dat verwijderen precies gebeurt (bijv door de gebruikte opslagmedia 100 keer te
overschrijven met random data). Als "verwijderen" alleen maar het weghalen van een sleutel uit de index is en de fysieke
data permanent blijft staan omdat de onderliggende database server dat nou eenmaal zo doet, dan heb je daar niks over
te zeggen.

Tot het moment dat de betreffende fysieke gegevensdrager na vervanging op straat belandt...
16-10-2020, 08:49 door _R0N_
Ik denk ook dat in een ziekenhuis het kan gebeuren dat een patient dossier bij de verkeerde arts terecht kan komen. Er werken meerdere artsen op een afdeling, of zoals in het voorbeeld twee verschillende locaties, die elkaars patienten niet behandelen maar dokter A krijgt per ongeluk een dossier onder ogen van van een patient van dokter B. Dat lijkt me ook wel een betrouwbare partij.
16-10-2020, 10:41 door Erik van Straten
tenzij het niet waarschijnlijk is dat de inbreuk in verband met persoonsgegevens een risico inhoudt voor de rechten en vrijheden van natuurlijke personen
En dat mag de verwerker zelf bepalen? Ook als die verwerker ransomwaremakers betaalt (zoals Blackbaud) om te voorkomen dat zij de persoonsgegevens die zij naar hun eigen opslag hebben gekopieerd, voordat zij de gegevens, opslagen bij die verwerker, versleutelden (al dan niet gelukt)?

Wat een waardeloze wet.
16-10-2020, 11:39 door Arnoud Engelfriet
Door Erik van Straten:
tenzij het niet waarschijnlijk is dat de inbreuk in verband met persoonsgegevens een risico inhoudt voor de rechten en vrijheden van natuurlijke personen
En dat mag de verwerker zelf bepalen? Ook als die verwerker ransomwaremakers betaalt (zoals Blackbaud) om te voorkomen dat zij de persoonsgegevens die zij naar hun eigen opslag hebben gekopieerd, voordat zij de gegevens, opslagen bij die verwerker, versleutelden (al dan niet gelukt)?

Wat een waardeloze wet.
Je mag het in zoverre zelf bepalen dat je kunt kiezen om een datalek niet te melden omdat je meent aan de tenzij te voldoen.

Echter, blijk je achteraf een verkeerde inschatting te hebben gemaakt, dan krijg je een boete voor het niet melden van het datalek. Dus het is wel een eigen keuze met consequenties, zeg maar.
16-10-2020, 14:51 door -Peter-
Door Anoniem:Tot het moment dat de betreffende fysieke gegevensdrager na vervanging op straat belandt...

Dan maakt die ene "verborgen" entry ook niet meer uit.

Door Arnoud Engelfriet:
Door Erik van Straten:
tenzij het niet waarschijnlijk is dat de inbreuk in verband met persoonsgegevens een risico inhoudt voor de rechten en vrijheden van natuurlijke personen
En dat mag de verwerker zelf bepalen? Ook als die verwerker ransomwaremakers betaalt (zoals Blackbaud) om te voorkomen dat zij de persoonsgegevens die zij naar hun eigen opslag hebben gekopieerd, voordat zij de gegevens, opslagen bij die verwerker, versleutelden (al dan niet gelukt)?

Wat een waardeloze wet.
Je mag het in zoverre zelf bepalen dat je kunt kiezen om een datalek niet te melden omdat je meent aan de tenzij te voldoen.

Echter, blijk je achteraf een verkeerde inschatting te hebben gemaakt, dan krijg je een boete voor het niet melden van het datalek. Dus het is wel een eigen keuze met consequenties, zeg maar.

Waarbij bij de belangrijkste organisaties het ook niet het baasje is die de beslissing neemt. maar de FG. Die hebben wel wat beter zicht op de wetgeving en de consequenties voor betrokkenen en het bedrijf. En als het baasje dan nog steeds zegt dat het niet hoeft, dan is de boete 100% hoger. En waarschijnlijk zal de FG opstappen. Wat bij de AP de wenkbrauwen zal doen fronsen.

Peter
16-10-2020, 19:37 door Anoniem
"Excelsheet met persoonsgegevens per abuis naar mijn notaris gemaild "

Pff .... alleen het gebruik van e-mail al voor dit doeleinde?! Als auteur op een dergelijke site zou toch zo langzamerhand ingedaald moeten zijn dat e-mail hier niet bepaald het correcte medium voor is.
16-10-2020, 19:45 door Erik van Straten
Door Arnoud Engelfriet: Je mag het in zoverre zelf bepalen dat je kunt kiezen om een datalek niet te melden omdat je meent aan de tenzij te voldoen.

Echter, blijk je achteraf een verkeerde inschatting te hebben gemaakt, dan krijg je een boete voor het niet melden van het datalek. Dus het is wel een eigen keuze met consequenties, zeg maar.
Dank voor de reactie! Blijft de vraag hoeveel organisaties de gok nemen dat slachtoffers niet kunnen bewijzen of zelfs erachter komen dat hun gegevens door de betreffende organisatie zijn gelekt.

Dat organisaties met roots in de USA beboet kunnen worden, indien zij "as van het kwaad"-criminelen betalen (zie https://www.security.nl/posting/672791/Ransomware+checklists+%2B+boetes), zou hen zelfs "tegen de muur" kunnen zetten om het incident maximaal onder de pet te houden.
17-10-2020, 09:09 door Anoniem
Ik heb zelf wel eens een Excelsheet met persoonsgegevens per abuis naar mijn notaris gemaild in plaats van naar de beoogde ontvanger (zelfde voornaam, Outlook, jaja precies).
En ik neem aan dat je van de betrokkenen toestemming had om hun gegevens over iets onbetrouwbaars als mail en dan ook nog onversleuteld te versturen?
17-10-2020, 14:59 door Arnoud Engelfriet
Door Anoniem:
Ik heb zelf wel eens een Excelsheet met persoonsgegevens per abuis naar mijn notaris gemaild in plaats van naar de beoogde ontvanger (zelfde voornaam, Outlook, jaja precies).
En ik neem aan dat je van de betrokkenen toestemming had om hun gegevens over iets onbetrouwbaars als mail en dan ook nog onversleuteld te versturen?
Waarom heb ik daar toestemming voor nodig? De inschatting van de adequate beveiligingsmaatregelen is mijn verantwoordelijkheid, en hangt niet af van eventuele instemming van de betrokkenen.

De Excelsheet in kwestie bevatte NAW-gegevens van de twintig leden van een hobbyvereniging waar ik lid van ben. Zo werd de administratie al tijden beheerd, en dat lijkt mij helemaal prima. En in deze context zie ik écht niet wat er inadequaat is aan het versturen per e-mail. Ik vervoer ook biljetten van 50 euro in een stukje nepleer in mijn rugzak, in plaats van in een metalen kluis met ketting aan mijn arm.
17-10-2020, 15:00 door botbot
Door Anoniem:
Door Anoniem: Die actie wil niet zeggen dat de data weg is!

Just saying.
Lang niet elke pc wordt forensisch onderzocht om bestanden die logisch verwijderd zijn weer te reconstrueren, door een partij die die gegevens vervolgens gaat misbruiken. Het gaat hier niet om garanties met de wiskundige rigiditeit van sterke encryptie, hier gaat het erom het risico dat het in de praktijk misgaat laag te houden. Dan is een kans op ongelukken van 1 op 500 heel acceptabel, en hoeft die helemaal niet 1 op 500 miljard of nog lager te zijn.

Just saying. ;-)

Hij/zij kan het ook eerst uitgeprint hebben, alvorens op delete te drukken en de prullenbak te legen. Dan heeft hij niet gelogen en de data ligt op zijn of haar bureau. Ook just saying ;-)
18-10-2020, 21:40 door Henk3
Door botbot:
Door Anoniem:
Door Anoniem: Die actie wil niet zeggen dat de data weg is!

Just saying.
Lang niet elke pc wordt forensisch onderzocht om bestanden die logisch verwijderd zijn weer te reconstrueren, door een partij die die gegevens vervolgens gaat misbruiken. Het gaat hier niet om garanties met de wiskundige rigiditeit van sterke encryptie, hier gaat het erom het risico dat het in de praktijk misgaat laag te houden. Dan is een kans op ongelukken van 1 op 500 heel acceptabel, en hoeft die helemaal niet 1 op 500 miljard of nog lager te zijn.

Just saying. ;-)

Hij/zij kan het ook eerst uitgeprint hebben, alvorens op delete te drukken en de prullenbak te legen. Dan heeft hij niet gelogen en de data ligt op zijn of haar bureau. Ook just saying ;-)
En dat binnen de 30 seconden, waarover gesproken wordt?
19-10-2020, 10:59 door Anoniem
Door Erik van Straten:
tenzij het niet waarschijnlijk is dat de inbreuk in verband met persoonsgegevens een risico inhoudt voor de rechten en vrijheden van natuurlijke personen
En dat mag de verwerker zelf bepalen? Ook als die verwerker ransomwaremakers betaalt (zoals Blackbaud) om te voorkomen dat zij de persoonsgegevens die zij naar hun eigen opslag hebben gekopieerd, voordat zij de gegevens, opslagen bij die verwerker, versleutelden (al dan niet gelukt)?

Wat een waardeloze wet.
Het is niet de 'verwerker' maar de 'verwerkingsverantwoordelijke' die uiteindelijk de inschatting van het risico doet en besluit wel/niet te melden aan AP en betrokkene(n).
Voorts blijkt uit de toelichting op de AVG (de voorafgaande opmerkingen) dat die 72 ook geen harde bovengrens is en dat ook daar van af mag worden geweken.
Als het principe van 'betrouwbare ontvanger' niet gehanteerd zou worden en al dit soort meldingen daadwerkelijk gemeld zou moeten worden, dan wordt het meldportaal van de AP volledig platgelegd en kan de AP alle meldingen niet aan.
Reageren

Deze posting is gelocked. Reageren is niet meer mogelijk.