Meer dan honderd Nederlandse strafrechtadvocaten maken zich grote zorgen over het in beslag nemen en kraken van versleutelde communicatiediensten door de politie. In een brandbrief stellen de advocaten dat het recht op een eerlijk proces op het spel staat. Daarnaast staat het recht op privacy van alle burgers onder druk.

De politie is zich volgens de advocaten de afgelopen jaren steeds meer gaan richten op het kraken van versleutelde communicatiediensten. Daarbij hanteren politie en justitie steeds dezelfde aanpak, aldus de brandbrief. Zo wordt er eerst een landelijk onderzoek gestart gericht op de oprichters, bestuurders en medewerkers van de communicatiedienst.

Bij het onderzoek wordt echter alle inhoudelijke communicatie én metadata van alle gebruikers onderschept, zoals locatiegegevens. 'Verdachte' gegevens gaan vervolgens naar andere officieren van justitie om nieuwe onderzoeken tegen gebruikers te starten of komen terecht bij officieren van justitie die al met een onderzoek naar een verdachte bezig waren.

"Wat er gebeurt met data van gebruikers die niet met strafbare feiten in verband kunnen worden gebracht, is onbekend", zo stellen de advocaten. Onder andere communicatiediensten Ennetcom, PGPsafe, EncroChat en SkyECC zouden op deze manier zijn aangepakt. De advocaten noemen deze vorm van opsporing innovatief en grensoverschrijdend.

Dergelijke nieuwe opsporingsmethoden vragen om transparantie, zodat kan worden getoetst in hoeverre het verkregen bewijsmateriaal rechtmatig en betrouwbaar is. Volgens de advocaten is daar nu geen sprake van. Daardoor staat in vele zaken het recht op een eerlijk proces op het spel. Ook het recht op privacy van alle burgers staat onder druk, zo stellen de advocaten verder.

"Wij maken ons zorgen om de omvang van de inbreuken op privécommunicatie en de wijze waarop daar mee wordt omgegaan: er heeft bulk-interceptie plaatsgevonden waarbij het communicatiegeheim is geschonden van in totaal honderdduizenden burgers wereldwijd", zo staat in de brandbrief. "De reactie van de rechtspraak hierop is dat geen sprake is van een bulkinterceptie, maar van een gerichte interceptie, gericht op al die burgers wereldwijd, waarvan de identiteit voor het grootste deel onbekend is. Aan het begrip ‘gerichtheid’ worden dus niet bepaald eisen meer gesteld."

Deze werkwijze is in strijd met de grondrechten van burgers, zo gaat de brief verder. Tegen deze individuele burgers is geen concrete verdenking en de inzet noemen de advocaten niet proportioneel. "De stelling dat de gekraakte diensten enkel door criminelen worden gebruikt die met hun criminele handelen hun recht op privacy hebben verspeeld, werpen wij dan ook verre van ons. Het grootste deel van de gebruikers is tot op heden zelfs onbekend gebleven." De advocaten voegen toe dat burgers ook recht hebben op gegevensbescherming. De wijze van opslag van en omgang met onderschepte communicatiedata, ook buiten de opsporing, is echter bijzonder ondoorzichtig, zo stellen ze.

De advocaten willen nu concreet drie zaken. Als eerste moeten er vragen in de Tweede Kamer worden gesteld over de rol van Nederlandse autoriteiten bij de internationale samenwerking in de onderzoeken naar de eerder genoemde communicatiediensten. Verder vragen de advocaten om transparantie vanuit het ministerie van Justitie en Veiligheid en het Openbaar Ministerie over de rol van de Nederlandse autoriteiten bij de internationale samenwerking naar de communicatiediensten en moeten rechters als laatste kritisch onderzoek doen.