Demissionair staatssecretaris Van Oostenbruggen van Financiën moet opnieuw een besluit nemen over het openbaar maken van broncode van de Belastingdienst. Dat heeft de rechtbank Gelderland geoordeeld. Begin 2023 deed een burger op grond van de Wet open overheid (Woo) het verzoek om de broncode van het BTW-systeem van de Belastingdienst openbaar te maken. Via de Woo kan iedereen informatie bij de overheid opvragen. Er zijn echter verschillende uitzonderingsgronden waarop kan worden besloten bepaalde informatie niet openbaar te maken (pdf).

De staatssecretaris weigerde de broncode openbaar te maken. In zijn besluit stelde hij dat openbaarmaking de veiligheid van de Staat in gevaar brengt. Verder vond de bewindsman dat het belang van het openbaar maken niet opweegt tegen het financiële en/of economische belang van de Belastingdienst, het belang van inspectie, controle en toezicht door de fiscus en het belang van het goed functioneren van de Belastingdienst. Daarnaast stelde de staatssecretaris dat het nooit de bedoeling is geweest de broncode van het BTW/OB (omzetbelasting)-programma open source te maken.

Verder liet de staatssecretaris weten dat het een dermate oud programma is dat onderliggende gegevens niet meer beschikbaar zijn. De broncode zou ook informatie bevatten over de manier waarop de Belastingdienst toezicht houdt, handhaaft en opspoort. Het openbaar maken van deze informatie zou deze zaken in gevaar brengen, aldus de staatssecretaris. Die liet tijdens de zitting weten dat hij de uitzonderingsgrond dat openbaarmaking de veiligheid van de Staat in gevaar brengt niet langer handhaaft.

Hardcoded toegangscontroles

De bewindsman verklaarde verder tijdens de zitting dat bij software die is geschreven in oudere programmeertalen servernamen, databasenamen, tabelnamen en de attributen van die tabellen met en naam en toenaam in de software worden genoemd. Ook zijn de 'toegangscontroles' hardcoded opgenomen in de broncode. Hierdoor zou het volgens Van Oostenbruggen voor een kwaadwillende relatief eenvoudig zijn om specifieke malware te ontwikkelen om het BTW/OB-systeem van de Belastingdienst gericht aan te vallen. Hij voegde toe dat andere systemen bij de fiscus op dezelfde manier zijn ingericht waardoor er ook een dreiging is voor een aanval op die systemen.

Uitzonderingsgronden

Volgens de burger die het verzoek deed is het standpunt dat het openbaren van de broncode de inspectie, toezicht en controle door de Belastingdienst in gevaar brengt, geen goede reden om het openbaar maken van informatie in zijn geheel te weigeren. De burger stelde ook dat het niet leveren van enige inhoudelijke informatie en geen enkel document of een deel daarvan meer een kwestie van onwil lijkt dan een correcte afweging binnen de wetgeving.

De rechter stelt dat de staatssecretaris in zijn genomen besluit niet duidelijk maakt waarom de door hem genoemde uitzonderingsgronden voor alle gevraagde informatie gelden. Zo laat de bewindsman niet weten welke uitzonderingsgrond op welk deel van de verzochte informatie van toepassing is. Daarnaast verklaarde de bewindsman tijdens de zitting dat een deel van de opgevraagde informatie wel openbaar kan worden gemaakt.

De rechter kan zich wel vinden in de verklaring van Van Oostenbruggen dat er een belang is de broncode of een deel daarvan niet openbaar te maken. "De staatssecretaris moet dan echter wel inzichtelijk maken welke uitzonderingsgrond op welk deel van de BTW/OB-broncode van toepassing is. Alleen dan kan in rechte worden beoordeeld of (en op welke onderdelen) de uitzonderingsgronden van toepassing zijn en of deze op een juiste wijze zijn toegepast", zo laat het vonnis weten. De rechtbank oordeelt dat de staatssecretaris nu binnen twaalf weken een nieuw besluit moet nemen over het openbaar maken van de gevraagde informatie.