De Autoriteit Consument & Markt (ACM) heeft vandaag een conceptleidraad gepubliceerd die moet voorkomen dat bijvoorbeeld ziekenhuizen aan één ict-leverancier vastzitten en moeilijk kunnen overstappen, ook wel de vendor lock-in genoemd. Daarnaast stelt de toezichthouder dat zorgaanbieders meer tegenwicht kunnen bieden aan de sterke positie van ict-leveranciers. Zo kunnen kennis, ervaring en inkooppositie door betere samenwerking worden gebundeld. De leidraad beschrijft de mogelijkheden voor samenwerking binnen de mededingingsregels.

Vorig jaar maakte de ACM haar zorgen over de vendor lock-in bij ziekenhuissystemen al kenbaar. Ziekenhuizen worden zo afhankelijk van hun leverancier, dat een overstap naar een andere leverancier niet mogelijk is zonder significante overstapkosten. Hierdoor kunnen concurrenten niet goed meedingen om de locked-in klanten, en kunnen ziekenhuizen hun leverancier niet goed disciplineren. De leverancier kan in dit geval over een economische machtspositie beschikken ten opzichte van de ziekenhuizen in de locked-in positie.

"Er is vaak maar een beperkt aantal ict-leveranciers. We zien ook dat overstappen voor zorginstellingen erg moeilijk en duur is. Maar ICT-leveranciers mogen markten niet afsluiten. Dat beperkt efficiënte gegevensuitwisseling en leidt tot hogere prijzen, minder kwaliteit van zorg en minder innovatie", zegt Martijn Snoep, bestuursvoorzitter van de ACM.

De leidraad verduidelijkt en concretiseert de mededingingsregels voor ict-leveranciers in de zorg. In de leidraad staat ook welk gedrag verboden is. Machtsmisbruik kan bijvoorbeeld bestaan uit het moeilijk maken van het koppelen van systemen van verschillende leveranciers, het opleggen van onredelijke (contract)voorwaarden, of het vragen van niet-transparante of excessieve prijzen.

Voor het opstellen van de conceptleidraad heeft de ACM naar eigen zeggen vele gesprekken gevoerd en verschillende signalen ontvangen. "Deze geven aanleiding een onderzoek te starten naar de vraag of er sprake is van een overtreding van de mededingingsregels. Hierbij wordt prioriteit gegeven aan gedragingen die interoperabiliteit onredelijk kunnen verhinderen", zo stelt de toezichthouder, die ziekenhuizen en andere instellingen oproept om misstanden op dit gebied te melden.

Ziekenhuizen, leveranciers en andere betrokkenen kunnen tot en met vrijdag 26 augustus 2022 reageren op de conceptleidraad. Dit najaar maakt de ACM de leidraad definitief. Onlangs meldde NRC dat leverancier van elektronische patiëntendossiers ChipSoft via een rechtszaak probeert om een kritisch rapport van de ACM tegen te houden. In het rapport staat onder meer kritiek van ziekenhuizen over de hoge winst van de softwareleverancier. De berichtgeving leidde tot Kamervragen.