Internetgebruikers betalen een hoge prijs voor gratis apps en websites die van tracking gebruikmaken en de overheid slaagt er onvoldoende in om deze risico's te beperken. Dat stelt het Rathenau Instituut in het vandaag verschenen rapport ‘De prijs van gratis internet’, waarin de Tweede Kamer wordt opgeroepen om met het trackingbeleid een andere weg in te slaan.
Volgens de onderzoekers kent online tracking risico's voor zowel individuele internetgebruikers als de samenleving. Online tracking kan bijvoorbeeld de privacy en autonomie van gebruikers aantasten, resulteren in ongelijke behandeling op basis van beschermde gronden en in specifieke gevallen ook een negatieve impact hebben op de veiligheid en het welzijn van individuen. Het Rathenau Instituut stelt dat op het niveau van de samenleving er serieuze risico's zijn op het vlak van nationale veiligheid en het functioneren van de democratie.
De onderzoekers merken op dat huidige wet- en regelgeving houvast biedt om internetgebruikers te beschermen tegen de nadelige effecten van online tracking, maar dat dit in de praktijk vaak anders uitpakt. Zo is er sprake van veel non-compliance: er wordt al getrackt voordat gebruikers toestemming hebben gegeven en ook na eventuele weigering.
Verder laat ook de handhaving te wensen over. "Veel websites en grote technologiebedrijven komen regelmatig weg met dubieuze praktijken omdat onderzoeken van toezichthouders lang duren, gerechtelijke uitspraken op zich laten wachten en boetes relatief laag zijn. Bovendien bemoeilijkt het grensoverschrijdende karakter van online tracking een effectieve handhaving", aldus de onderzoekers. Die stellen daarnaast dat juridische kaders op veel punten ruimte voor interpretatie en uitzonderingen bieden, waardoor de juridische toelaatbaarheid onduidelijk blijkt.
"Bovendien wordt toestemming vaak op onwenselijke of zelfs onwettige manier afgedwongen. Denk aan pay-or-okay, dark patterns, of misleidende cookiebanners waarbij weigeren moeilijker is dan accepteren. Deze praktijk ondermijnt de vrijheid die vereist is voor het geven van toestemming", stellen de onderzoekers verder.
Als laatste aanbeveling wordt aangeraden om de juridische toelaatbaarheid van pay-or-okay-modellen te verduidelijken. Bij deze modellen moeten gebruikers betalen voor toegang of gebruik, of gaan anders automatisch ermee akkoord dat hun gegevens voor gepersonaliseerde advertenties worden gebruikt. "Hoewel pay-or-nay-modellen zijn toegestaan, zou het de discussie over betaalde diensten helpen als er duidelijkheid komt over de juridische toelaatbaarheid van pay-or-okay-modellen", stellen de onderzoekers.
"De alternatieven die wij schetsen zijn niet eenvoudig te realiseren en vergen een gezamenlijke Europese inzet", zegt directeur Eefje Cuppen van het Rathenau Instituut. "Toch is het belangrijk om hier een serieus gesprek over te voeren, want zaken als privacy, veiligheid en de democratie zijn te belangrijk om via een pop-up weg te klikken."
Je bent niet ingelogd en reageert "Anoniem". Dit betekent dat Security.NL geen accountgegevens (e-mailadres en alias) opslaat voor deze reactie. Je reactie wordt niet direct geplaatst maar eerst gemodereerd. Als je nog geen account hebt kun je hier direct een account aanmaken. Wanneer je Anoniem reageert moet je altijd een captchacode opgeven.