De cookiepop-ups waar zeer veel websites gebruik van maken voor het plaatsen van trackingcookies zijn in strijd met de AVG, zo heeft de Belgische Gegevensbeschermingsautoriteit (GBA) bepaald. De websites maken gebruik van het Transparency and Consent Framework (TCF) van het Interactive Advertising Bureau Europe (IAB Europe), de branchevereniging voor de advertentie-industrie.

Het TCF is een veelgebruikt mechanisme dat het beheer van gebruikersvoorkeuren voor online gepersonaliseerde advertenties vergemakkelijkt, en dat een sleutelrol speelt bij het zogenaamde Real Time Bidding (RTB). Sinds 2019 heeft de GBA meerdere klachten ontvangen die gericht waren tegen IAB Europe en erover gingen of het TCF wel aan de AVG voldoet.

Het TCF moet organisaties die gebruikmaken van het OpenRTB-protocol helpen bij het naleven van de AVG. Het OpenRTB-protocol is een van de meest gebruikte protocollen voor "Real Time Bidding", waarbij gebruikersprofielen worden geveild voor het verkopen en aankopen van online advertentieruimte. Wanneer gebruikers een website of applicatie bezoeken die advertentieruimte bevat, kunnen techbedrijven via RTB gerichte advertenties laten zien die specifiek zijn afgestemd op het profiel van de betreffende persoon.

Wanneer gebruikers voor het eerst een website of applicatie bezoeken, verschijnt een interface (een Consent Management platform of CMP) waar ze hun toestemming kunnen geven voor het verzamelen en delen van hun persoonsgegevens, of bezwaar kunnen maken tegen verschillende soorten van verwerking op basis van de gerechtvaardigde belangen van adtech-verkopers.

Het TCF vergemakkelijkt, via het CMP, het vastleggen van de voorkeuren van gebruikers. Deze voorkeuren worden dan opgeslagen in een "TC string", die wordt gedeeld met de organisaties die deelnemen aan het OpenRTB-systeem, zodat zij weten waarvoor de gebruiker toestemming heeft gegeven of waartegen hij bezwaar heeft gemaakt.

Het CMP plaatst ook een cookie op het apparaat van de gebruiker. In combinatie kunnen de TC string en het cookie worden gekoppeld aan het ip-adres van de gebruiker, waardoor de gebruiker identificeerbaar wordt. IAB Europa is van mening dat het geen verwerkingsverantwoordelijke is, maar dat is volgens de GBA wel het geval. De Belgische privacytoezichthouder stelt dat IAB Europe op verschillende punten de AVG heeft geschonden.

Zo heeft IAB Europe geen rechtsgrond voor de verwerking van de TC string, is de informatie die via de CMP-interface aan gebruikers wordt verstrek te algemeen en te vaag om de aard en de reikwijdte van de verwerking te kunnen begrijpen, is de overeenstemming van het TCF met de AVG niet voldoende gewaarborgd of aangetoond en voldoet IAB Europe niet aan andere verplichtingen die gelden voor partijen die op grote schaal persoonsgegevens verwerken.

Volgens de GBA kan het TCF ervoor zorgen dat een grote groep burgers de controle over hun persoonlijke informatie verliest. De Belgische privacytoezichthouder heeft daarom een boete van 250.000 euro opgelegd. Daarnaast heeft IAB Europe twee maanden de tijd gekregen om een actieplan voor te leggen om corrigerende maatregelen door te voeren.

Controle over persoonsgegevens terugkrijgen

"De verwerking van persoonsgegevens (bijv. gebruikersvoorkeuren vastleggen) onder de huidige versie van het TCF is niet in overeenstemming met de AVG, wegens een inherente inbreuk op het beginsel van behoorlijkheid en rechtmatigheid. Men vraagt mensen om hun toestemming te geven, terwijl de meesten van hen niet weten dat hun profielen dagelijks talloze keren worden verkocht om hen aan gepersonaliseerde advertenties bloot te stellen", zegt Hielke Hijmans van de GBA.

Hijmans voegt toe dat de beslissing van de GBA alleen betrekking heeft op het TCF en niet op het hele Real Time Bidding-systeem, maar die grote gevolgen zal hebben voor de bescherming van persoonsgegevens van internetgebruikers. "De orde in het TCF-systeem moet worden hersteld, zodat gebruikers weer controle over hun gegevens krijgen", aldus de voorzitter van de Geschillenkamer van de GBA.

Verwijderen

Het Irish Council for Civil Liberties meldt dat het TCF op tachtig procent van de Europese websites wordt gebruikt. Als gevolg van de uitspraak moet alle data die via het TCF is verzameld worden verwijderd door de meer dan duizend bedrijven die van het framework gebruikmaken. Het gaat onder andere om de advertentietakken van Amazon, Google en Microsoft, aldus de Ierse burgerrechtenbeweging.

Reactie IAB Europe

IAB Europe laat in een reactie weten dat het zich niet kan vinden in het oordeel van de GBA dat het in de context van het TCF een verwerkingsverantwoordelijke is. "We vinden deze constatering juridisch onjuist en zal grote onbedoelde negatieve gevolgen hebben die verder dan de digitale advertentie-industrie gaan. We overwegen alle mogelijkheden met betrekking tot het instellen van beroep."

Reactie Bits of Freedom

"Dit is een grote winst. Niet voor ons, maar voor alle internetgebruikers in heel Europa" zegt Evelyn Austin, directeur van burgerrechtenbeweging Bits of Freedom. "Iedereen werd gek van al die pop-ups die je bij een bezoek aan een website te zien kreeg. Nu heeft de toezichthouder bepaald dat dit illegaal is, en zullen advertentiebedrijven naar een meer privacyvriendelijke manier van opereren moeten gaan zoeken. Daar zijn we ontzettend blij mee."

Volgens Bits of Freedom maken bijna alle websites in Europa gebruik van het advertentiesysteem. "Dus deze uitspraak betekent dat advertentiepartijen zoals Google en Amazon, op zoek moeten naar een nieuwe manier om advertenties te plaatsen."