De AIVD ziet bij vrijwillige chatcontrole, zoals een voorstel van EU-voorzitter Denemarken mogelijk maakt, grote risico's voor de cyberweerbaarheid, zo laat demissionair minister Van Oosten van Justitie en Veiligheid weten. Volgens de bewindsman zijn er dit keer voldoende EU-lidstaten die het voorstel steunen. Tijdens de Corepervergadering van 26 november zal het voorstel, dat ruimte biedt om chatcontrole alsnog te verplichten, als hamerstuk worden behandeld.

De Europese Commissie wil onder andere chatdiensten verplichten om de inhoud van berichten die gebruikers versturen te controleren. EU-lidstaten zijn verdeeld over dit plan en hebben nog altijd geen positie ingenomen, waardoor onderhandelingen tussen de Europese Commissie, de lidstaten en het Europees Parlement over het voorstel niet kunnen plaatsvinden.

EU-voorzitter Denemarken kwam een aantal maanden geleden met een voorstel dat chatdiensten en andere providers kan verplichten om de inhoud van berichten van gebruikers te controleren. Volgens critici wordt hiermee end-to-end encryptie ondermijnd en vormt dit een grote bedreiging voor privacy en andere burgerrechten. Denemarken besloot het voorstel uiteindelijk niet in stemming te brengen omdat er onder de EU-lidstaten onvoldoende voorstemmers waren.

Inmiddels is er een aangepast voorstel gepresenteerd wat chatcontrole nog steeds niet uitsluit. Het voorstel zou oorspronkelijk volgende maand tijdens de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken (JBZ) besproken worden. EU-lidstaten is echter gevraagd om hun positie over het voorstel nu al door te geven. Nederland liet weten dat het zich van stemming zal onthouden.

Naar aanleiding van het nieuwe voorstel stelde GroenLinks-PvdA Kamervragen. Zo wilde Kamerlid Kathmann weten of in het nieuwe compromisvoorstel volledig is uitgesloten dat chatcontrole in Europa wordt ingevoerd. "Als met ‘chatcontrole’ wordt gedoeld op verplichte detectie, dan is dit uitgesloten", reageert de minister. "Als met ‘chatcontrole’ wordt gedoeld op de mogelijkheid tot scannen, dan blijft dit mogelijk als een bedrijf ervoor kiest om dit vrijwillig te doen als maatregel tegen de verspreiding van materiaal van seksueel kindermisbruik."

De minister was ook gevraagd welke zekerheid hij kan bieden dat vrijwillige detectie van materiaal door techbedrijven nooit verplicht wordt. Van Oosten merkt op dat in het laatste voorstel van de verordening een reviewclausule is opgenomen dat over drie jaar wordt gekeken of een detectieverplichting niet alsnog moet worden ingevoerd. Een dergelijke beslissing zou wel via een "regulier wetgevingsproces" worden doorlopen, aldus de bewindsman.

Kathmann wilde ook weten of de minister bij de AIVD advies had ingewonnen over de mogelijke veiligheidsgevolgen van het Deense voorstel. "Er is advies ingewonnen en dat houdt op hoofdlijnen in dat bij vrijwillige detectie de AIVD de risico's voor de digitale weerbaarheid als zeer hoog inschat", reageert Van Oosten. Hij stelt verder dat tijdens de Corepervergadering van 26 november het voorstel als hamerstuk zal worden behandeld, omdat er naar verwachting voldoende steun bestaat voor het voorstel.