Het plan van Nederlandse banken om alle transacties van alle Nederlanders vanaf honderd euro te monitoren, door critici ook wel een 'bancair sleepnet' genoemd, kan niet op toestemming van Brussel rekenen. Een Europees wetsvoorstel verbiedt dergelijke monitoring, zo schrijft demissionair minister Weyenberg van Financiën in een brief aan de Tweede Kamer.

Om kosten bij het klantenonderzoek te besparen besloten vijf banken, ABN AMRO, ING, Rabobank, Triodos Bank en de Volksbank, in 2020 een speciale BV op te richten genaamd Transactie Monitoring Nederland (TMNL). Daarmee wilden de banken alle banktransacties vanaf honderd euro gaan monitoren. De Autoriteit Persoonsgegevens waarschuwde dat het plan tot ongekende massasurveillance kan leiden. Stichting Privacy First noemde het een bancair sleepnet en de Raad van State sprak eerder van een vergaande inbreuk op de grondrechten van burgers. Ook de Europese privacytoezichthouders stelden dat banken niet op een dergelijke schaal operationele data mogen delen.

Tijdens onderhandelingen over een pakket met Europese wetsvoorstellen, om het voorkomen van witwassen en terrorismefinanciering te harmoniseren, bleek dat het Europees Parlement tegenstander van het Nederlandse bankenplan is. "Ondanks dat Nederland op verschillende niveaus hier bezwaar tegen heeft gemaakt, is de lidstaatoptie die gegevensdeling mogelijk maakt komen te vervallen in het akkoord tussen de Raad en het Europees Parlement", schrijft Weyenberg. De Europese voorstellen laten banken niet zonder reden of aanleiding gezamenlijk onderzoek uitvoeren.

Volgens de minister stond Nederland in de Europese Raad alleen in zijn 'uitdrukkelijke wens' om de mogelijkheid te behouden om banken op de wijze van het TMNL transacties te laten monitoren. Het Europese wetsvoorstel, waarover het Europees Parlement nog moet stemmen, beperkt de reikwijdte van de transactiegegevens die in het kader van het voorkomen van witwassen en terrorismefinanciering mogen worden gedeeld.

Daarnaast moeten de relevante toezichthouders voorafgaand aan het starten van een onderzoek vaststellen dat dit aan de AVG voldoet en moeten er technische maatregelen worden geïmplementeerd, zoals pseudonimisering. Het wetsvoorstel ‘Plan van aanpak witwassen’, wat de gezamenlijke transactiemonitoring door de Nederlandse banken mogelijk moest maken, is controversieel verklaard. Dit houdt in dat het pas weer in Den Haag behandeld wordt als er een nieuw kabinet is. Tegen die tijd heeft het Europees Parlement al mogelijk over het voorstel gestemd, meldt het Financieele Dagblad.

Simon Lelieveldt, expert financiële regelgeving, laat tegenover het FD weten dat er een rode streep door het wetsvoorstel Plan van aanpak witwassen kan. "Alles mag terug naar de tekentafel", zo stelt hij. "Het massaal delen van data is onrechtmatig. Alle Europese landen hebben dat begrepen, behalve Nederland." Weyenberg zegt dat Nederland, ondanks de kritiek dat het eigen plan met het TMNL niet kan doorgaan, toch voorstander van het Europese voorstel is en hiermee zal instemmen.